Çfarë mësuam nga bisedimet e rëndësishme mes SHBA-së dhe Rusisë në Arabinë Saudite

Zyrtarë të lartë nga Shtetet e Bashkuara dhe Rusia kanë përfunduar bisedimet e tyre të para për përfundimin e luftës në Ukrainë. Kremlini bëri kërkesa të reja, ndërsa Uashingtoni dhe Moska ranë dakord të normalizojnë shpejt marrëdhëniet e tyre dhe të fillojnë negociatat për konfliktin gati tre-vjeçar.

Takimi më shumë se katër orësh në Riad, ku morën pjesë edhe Sekretari i Shtetit i SHBA-së Marco Rubio dhe ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov, është pjesë e një shtytjeje të madhe diplomatike nga Shtetet e Bashkuara për t’i dhënë fund luftës. Bisedimet u përshkruan nga zyrtarët amerikanë si bisedime eksploruese që mund të hapin rrugën për një takim të mundshëm ballë për ballë mes Presidentit të SHBA Donald Trump dhe Presidentit rus Vladimir Putin.

Rubio u tha gazetarëve pas takimit të 18 shkurtit në kryeqytetin saudit se bisedimet ishin “hapi i parë në një rrugë të gjatë dhe të vështirë” për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë dhe se delegacionet amerikane dhe ruse ranë dakord për katër parime gjatë bisedimeve të tyre.

Këto përfshijnë rivendosjen e plotë të misioneve diplomatike në Uashington dhe Moskë pas vitesh sanksionesh dhe dëbimesh, caktimin e një ekipi të nivelit të lartë për të negociuar përfundimin e luftës në Ukrainë, eksplorimin e mëtejshëm të “bashkëpunimit gjeopolitik dhe ekonomik që mund të rezultojë nga përfundimi i konfliktit në Ukrainë” dhe garancitë se delegacionet amerikane dhe ruse të pranishëm në Riad do të vazhdojnë në bisedimet.

Lavrov e quajti takimin “shumë të dobishëm” dhe tha se Moska do të kërkojë të emërojë një të dërguar të posaçëm sa më shpejt të jetë e mundur.

“Kam çdo arsye të besoj se pala amerikane e kupton pozicionin tonë”, tha Lavrov.

Kryekëshilltari rus për politikën e jashtme Yuri Ushakov, i cili ishte pjesë e delegacionit rus, shtoi se të dyja palët diskutuan shkurtimisht kushtet për një samit Putin-Trump. Ai shtoi, megjithatë, se vendimi për të hapur bisedime më të thella me Shtetet e Bashkuara për Ukrainën në fund i takon vetë Putinit.

“Është e dobishme për ekipin e lartë të sigurisë kombëtare të administratës Trump të dëgjojë këto qëndrime ruse dhe të jetë në gjendje t’i përcjellë ato te presidenti,” i tha Radios Evropa e Lirë John Deni, një anëtar i lartë jorezident në Këshillin Atlantik. “Është shumë herët për të ditur se çfarë rusët janë të gatshëm të heqin dorë ose të mbajnë”.

Gjetjet kryesore të takimit saudit

Nga Mike Eckel, korrespondent i RFE/RL në vend

Trupat (diplomatike) në terren. Të dyja palët ranë dakord të plotësojnë postet e tyre diplomatike në Uashington dhe Moskë. Është një mosmarrëveshje diplomatike që i parapriu pushtimit të Ukrainës në shkurt 2022 dhe u shtri në administratën e parë të Trump (dhjetëra dëbime nga të dyja palët) dhe madje edhe në administratën Obama, e cila gjithashtu mbylli dy misione diplomatike në Shtetet e Bashkuara.

Nga ajo që dëgjojmë, vendosja e më shumë diplomatëve në terren është mjaft e pakontestueshme. Kremlini, nga ana e tij, i ka sinjalizuar Riadit se dëshiron që këto lidhje të kthehen.

Jepini paqes një shans. Delegacionet ranë dakord të formojnë një ekip të nivelit të lartë për t’u marrë veçanërisht me konfliktin e Ukrainës. Por djalli është në detaje: a është anëtarësimi në NATO jashtë tavolinës? Forcat paqeruajtëse evropiane? Më shumë armë për Kievin? Më pak sanksione për Moskën? Nuk do të marrim asnjë tregues se çfarë është në tryezë në javët e ardhshme. Një pikë tjetër që duhet mbajtur parasysh është një shënim anësor i Putinit që bëri më herët në transkriptin e Kremlinit të bisedës së tij me Trump, duke iu referuar “shkaqeve rrënjësore” të luftës në Ukrainë. Nëse kjo vërejtje rishfaqet, mund të jetë një ogur i keq për pavarësinë ose autonominë e Ukrainës.

Marrëdhënie më të ngushta dhe bashkëpunim ekonomik”. Kjo mund të nënkuptojë pothuajse çdo gjë, por një nga frytet e ulëta për lidhje më të ngushta është bashkëpunimi në hapësirë. Për vite me radhë, Rusia dhe Shtetet e Bashkuara kanë arritur të mbrojnë kryesisht punën e tyre të përbashkët në hapësirë nga politika. Kjo është përkeqësuar vitet e fundit. Nënshkrimi i një marrëveshjeje të re midis NASA-s dhe agjencisë ruse të hapësirës Roscosmos do të ishte një hap i thjeshtë dhe i pakontestueshëm.

Çfarë u arrit në takime?

Takimi duket se ka hedhur themelet për bisedimet e ardhshme midis Moskës dhe Uashingtonit. Të dy Rubio dhe Lavrov thanë se të dyja palët do të plotësojnë stafin në ambasadat e tyre përkatëse në Uashington dhe Moskë për të krijuar misione për të mbështetur bisedimet e paqes në Ukrainë, marrëdhëniet dypalëshe dhe bashkëpunimin më gjerësisht.

Një deklaratë nga Departamenti i Shtetit i SHBA tha se delegacionet nga të dy vendet ranë dakord të trajtonin “irritimet” në marrëdhëniet e tyre me qëllim të normalizimit të marrëdhënieve diplomatike pas vitesh tensioni.

Zëdhënësja Tammy Bruce tha se të dy vendet do të shqyrtojnë “bashkëpunimin e ardhshëm”, por vuri në dukje se një orar i saktë ishte ende i paqartë: “Një telefonatë e ndjekur nga një takim nuk mjafton për të krijuar paqe të qëndrueshme”.

Ajo shtoi se bisedimet në Riad ishin hapi i parë në një proces më të gjatë.

Lavrov tha se të dy palët ishin “praktikisht dakord” se u duhej të zgjidhnin çështjet që lidhen me funksionimin e misioneve diplomatike.

Lidhur me Ukrainën, ai tha se ekzistonte një “dëshirë e ndërsjellë” për të gjetur zgjidhje dhe Rusia do të presë që Shtetet e Bashkuara të emërojnë përfaqësuesit e saj.

“Pas kësaj, konsultimet përkatëse do të fillojnë dhe do të zhvillohen rregullisht”, tha ai.

Ministri i Jashtëm rus shtoi se një dislokim i mundshëm i trupave të NATO-s në Ukrainë – siç është diskutuar nga disa qeveri perëndimore – do të ishte një propozim “plotësisht i papranueshëm” për Kremlinin.

Më vete, zyrtarët rusë thanë se një marrëveshje afatgjatë e paqes në Ukrainë nuk ishte e mundur pa adresuar një gamë më të gjerë çështjesh të sigurisë në të gjithë Evropën.

“Një zgjidhje gjithëpërfshirëse afatgjatë është e pamundur pa një shqyrtim gjithëpërfshirës të çështjeve të sigurisë në kontinent,” u tha gazetarëve më 18 shkurt zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov.

Peskov tha gjithashtu se Putin ishte i hapur për bisedime me presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskyy “nëse është e nevojshme”.

Putin kishte deklaruar më parë se ai nuk ishte i përgatitur të negocionte me Zelenskyy sepse sundimi i tij ishte “i paligjshëm”, pjesërisht sepse Ukraina nuk kishte mbajtur zgjedhje që nga pushtimi rus pothuajse tre vjet më parë.

Zëdhënësja e Ministrisë së Jashtme ruse Maria Zakharova tha në Moskë se Moska donte që NATO të tërhiqte premtimin e saj të vitit 2008 për të pranuar një ditë Ukrainën në aleancën ushtarake dhe se Kievi do të pajtohej me neutralitetin.

Çfarë ndodh më pas?

Të dyja palët ranë dakord të emërojnë të dërguar dhe të vazhdojnë bisedimet. Rubio la të kuptohet gjithashtu se BE-ja mund të luajë një rol më tej: “Ka palë të tjera që kanë vendosur sanksione dhe Bashkimi Evropian do të duhet të ulet në tryezë në një moment, sepse ai gjithashtu ka vendosur sanksione.

Jana Puglierin, një bashkëpunëtore e lartë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, tha se si Kievi ashtu edhe aleatët e tij evropianë ndoqën me ankth nga ana tjetër teksa zyrtarët amerikanë dhe rusë u takuan në Riad dhe se ekziston një shqetësim i përhapur në Ukrainë dhe kryeqytetet evropiane se Trump mund të bëjë një marrëveshje të nxituar me Moskën që injoron interesat e tyre të sigurisë.

Ajo thotë se liderët evropianë po përballen aktualisht me disa “pika kthese” të shkaktuara nga pushtimi rus i Ukrainës në shkurt 2022, si dhe komentet e fundit nga zyrtarë të lartë amerikanë që sugjerojnë se Evropa duhet të luajë një rol më të madh në çështjet e sigurisë.

“Shkurti i vitit 2022 shkatërroi besimin tonë në një rend kolektiv të sigurisë me Rusinë dhe na tregoi anën e errët të varësisë sonë themelore nga Rusia dhe Kina në zona kritike”, tha ajo. “Shkurti i vitit 2025 na tregon se amerikanët nuk ndihen më përgjegjës për sigurinë evropiane – dhe se interesat e tyre janë thelbësisht të ndryshëm nga tonat”.

Udhëheqësit evropianë mbajtën bisedime urgjente në Paris më 17 shkurt për të diskutuar luftën në Ukrainë dhe çështjet e sigurisë evropiane, por nuk arritën një marrëveshje.

Pas takimit në Arabinë Saudite, Këshilltari i Sigurisë Kombëtare i SHBA-së, Michael Waltz, tha se çdo garanci për paqen e pasluftës duhet të jetë nën “udhëheqjen evropiane”. Ai përsëriti thirrjet e zyrtarëve amerikanë për aleatët evropianë që të rrisin shpenzimet e tyre të mbrojtjes dhe lavdëroi Britaninë dhe Francën për “bisedimin për dhënien e një kontributi më të madh për sigurinë e Ukrainës”.

Zeleneskyy kritikoi bisedimet për mungesën e një përfaqësuesi ukrainas dhe bëri thirrje për bisedime “të drejta” të paqes për t’i dhënë fund luftës, ku duhet të përfshihen edhe Bashkimi Evropian, Turqia dhe Britania e Madhe.

Deni i Këshillit Atlantik tha se një marrëveshje e mundshme ishte ende shumë larg dhe do të kërkonte bisedime të mëtejshme me Ukrainën dhe qeveritë evropiane.

Ai shtoi se takimi i Riadit ishte përpjekja e fundit e Shteteve të Bashkuara për të riparuar marrëdhëniet me Rusinë, pas përpjekjeve të ngjashme të ish-presidentit George W. Bush në 2001 dhe ish-presidentit Barack Obama në 2009. Secila prej këtyre sulmeve diplomatike përfundoi në marrëdhënie të tensionuara dhe pika të reja gjeopolitike në Gjeorgji dhe Ukrainë.

“Në një moment të caktuar duhet të flasësh me armikun dhe diplomacia duhet të jetë pjesë e mjeteve të SHBA-së”, tha Deni. “Përpjekjet e rivendosjes kanë kuptim, por në të kaluarën ato kanë përfunduar me zhgënjim.”/Rferl/