Dugin i Putin

O najavi velikog rata protiv Zapada. O Srbiji kao isturenom komandnom mjestu ruskog neoimperijalizma. O geopolitici bosanskog konflikta iz rusko-srpskog ugla

Piše: Nerzuk Ćurak

Šest dana pre Putinove objave mobilizacije, vodeći ruski geopolitičar i geofilozof Aleksandar Dugin publicirat će tekst programske naravi u kojemu će ruski, ničim izazvani napad na Ukrajinu, proglasiti napadom SAD-a i satanskog zapada na Rusiju. Duginov pamflet, izvorno objavljen na multimedijalnoj platformi ovog ruskog Huntingtona, poziv je na rat civilizacija koji se, u njegovom mračnom uvidu, više ne može izbeći budući da traje otvoreni napad Zapada predvođenog SAD-om, na Rusiju, majku euroazijske civilizacije koja se jedina opire daljnjem prodoru bezbožničkih atlantističkih sila u utrobu majčice Rusije.

Iako je stvarnost potpuno suprotstavljena ovoj artificijelnoj, izmaštanoj konstrukciji Duginovog đavolskog uma, jer u stvarnosti Rusija je ta koja se pokušava graditi kao nova imperijalistička sila čije bombe ravnaju susjednu Ukrajinu, nije mali broj balkanskih sledbenika ruske geopolitičke konstrukcije kojima je draža izmišljotina o američkoj vojsci koja samo što nije ušetala na Crveni trg, nego ono što vide sopstvenim očima: ranjenu i izmasakriranu Ukrajinu čijom teritorijom špartaju i ordiniraju ruski vojnici zatečeni čudnom idejom napadnutih ljudi – braniti se.

Otkuda Ukrajincima pravo da se brane kada ih Rusi napadaju?! Trebaju biti zahvalni za ruski napad. Pa zar rusko govno nije bolje od američke torte? Bolje da nas Rusi zarobe, nego Ameri oslobode.

Balkanska zemlja u kojoj je prethodna ironija opći, ozbiljni stav većinskog stanovništva je Srbija čija je pokvarena nacionalistička elita, dominantno proruski orijentisana, na ratu protiv Bosne i Hercegovine pokazala sav raskoš talenta da se laže a koji je eksplodirao ovog septembra u govoru predsjednika Vučića na Generalnoj Skupštini UN-a, kada je mrtav-hladan ustvrdio da “Srbija nije nikad napala nijednu suverenu državu niti dovela u opasnost teritorijalni integritet bilo koje suverene države”.(?!?) Rusija i Srbija zaista su dva oka u glavi, čvrsto povezana u odbrani od brutalne agresije snažne Ukrajine i još snažnije Bosne i Hercegovine.

Zato su se značajna finansijska sredstva morala upumpati u proizvodnju mišljenja koje će Srbiju trajno smjestiti na Istok, u rusku interesnu zonu, pa ne treba nikoga iznenaditi snažno prisustvo proruskih portala u Srbiji i Bosni i Hercegovini koji i otvoreno i poluskriveno favoriziraju ideje vodećih ruskih umova, pre svega Aleksandra Dugina, čiji se tekstovi sa ruskog na srpski prevode u bržem vremenskom intervalu nego što Aleksandar Vulin, “ako Vam je poznat taj oblik života” (N. Čanak) ispaljuje opasne gluposti o, recimo, rusko-srpskom svetu. A ispaljuje li, ispaljuje.

Srbija u euroazijskom svetu

Naš zajednički balkanski udes sadržan je u neporecivom uverenju desetina hiljada građana Srbije (da ne kažem stotina hiljada) da je sve rusko i sve srpsko unapred istina, a sve što dolazi sa Zapada (izuzev love) apriori laž koju politički i vojno može slomiti samo Putin a intelektualno taj euroazijski, hristoslavistički šaman srpske proruske, ekstremno nacionalističke desnice Aleksandar Dugin, egzaltiran u uvjerenju da je Rusija autonomna civilizacija a Moskva “treći Rim”.

Njegova zaverenička geopolitička i geofilozofska doktrina našla je opasne sljedbenike u “srpskom svetu”, koji u značajnom broju populistički ordiniraju u Ćirilici, a intelektualno zavodljivije u infosferi, na rusko-srpskim platformama koje nas uvjeravaju da je Hrist u Moskvi a Lucifer u Va[ingtonu.

Jedan od najboljih načina kojim se dugoročno ostvaruje sinergija srpskog i ruskog nacionalizma je odbacivanje relevantnosti ideja i ljudi koji propagiraju prirodnost mišljenja da Srbija treba biti dio euroazijskog ruskog svijeta i panslavističke, hristopravoslavne doktrine. U liberalnim i levim intelektualnim krugovima to se uglavnom odbacivalo i odbacuje kao budalaština. I dok se budalaština odbacuje kao konspiracijska umotvorina onih kojima nisu sve čiste u glavi, povijest se otvara budalama željnim volje za moć. Tako se u srcu liberalne demokratije pojavio postfašizam, tretiran kao politička margina, ismijavan do momenta dok nije gruhnuo u historiju i ostao u njoj, što su potvrdili i rezultati ovonedjeljnih izbora u Italiji.

I kao što ostaje otvoreno pitanje hoće li antifašizam imati znanja, volje, htijenja i mogućnosti, a prije svega, organizirane političke i intelektualne subjekte da pobijedi postfašizam kao normalizirani antihumanizam i totalitarizam, isto tako vrijedi se zapitati hoće li u Rusiji i Srbiji ikada moći trijumfirati liberalnodemokratske vrijednosti ili je već kasno.

Višedecenijsko potcenjivanje neofašističkih i postfašističkih ideja i na Zapadu i na Istoku omogućilo je ekstremnim desničarskim akterima da bez svetlosti reflektora bildaju svoju otrovnu, regresivnu, šovinističku, ksenofobnu argumentaciju, čekajući povoljan momenat za izlazak u historiju. Sada su tu, čak su izvršili nevjerovatna, eufemistička maskiranja kako bi se dopali ljudima, kako bi plebs prihvatio njihove argumentacijske nizove (i u antimigrantskom Rimu i u “trećem Rimu”), kao što je npr. duginovsko-putinovski leksikon smrti u kojemu se narod koji brani svoju slobodu naziva, ništa manje nego nacistima.

Taj leksikon smrti ima veoma dobar odjek u Srbiji, najbolji u cijelom svijetu. Tamo gde su četnici proglašeni antifašistima i dobili penziju, onaj ko se bori protiv ruskog ultimativnog zagrljaja, šta je drugo nego nacista. Baš je zahtevno biti komšija i Rusiji i Srbiji.

Prethodni redovi upućuju na aktuelni geopolitički okvir. Namera mi je da u taj okvir kontekstualiziram “skrivenu istoriju” prodora ruskih euroazijskih i borbenih hristoslavističkih ideja u Srbiju. Danas smo zadeverani agresijom Rusije na Ukrajinu koja se otkriva ne samo kao ilegalni upad Moskve u međunarodno priznatu državu, već i kao pokušaj političke materijalizacije ideja Aleksandra Dugina i njegovih prethodnika o ruskom svijetu i o ruskoj civilizaciji koja se prostire i geografski i duhovno kartografijom na kojoj više nema tragova nakaznog Zapada. Nažalost, u geopolitičkoj i geoduhovnoj imaginaciji Dugina i njegovih srpskih epigona, Srbija je deo tog sveta, istureni klin agresivne Rusije, novi ruski limes i na to se mora obratiti pažnja. To viđenje nije od juče, ono se kvasa od početka rata protiv Bosne i Hercegovine. Gde je, dakle, mesto ruske geopolitike u postdejtonskoj BiH i Srbiji, viđeno očima A. Dugina i protagonista njegove škole mišljenja?

Osnovi duginologije

Tačno pre dvadeset godina objavio sam knjigu Geopolitika kao sudbina. Dugin je sa svojim originalnim a opasnim mišljenjem globalnog svjetskog prostora, tada još uvijek bio nepoznanica na Balkanu, izuzev u Srbiji gdje se tek počeo etablirati među militantnim poduzetnicima nove ere rusko-srpskog prijateljstva a koji nisu krili oduševljenost novim guruom svekolikog buđenja rusko-pravoslavnog svijeta koji u obimnom, dvotomnom udžbeniku Osnovi geopolitike (1997) misli geopolitičku budućnost Rusije kao vodeće supraimperijalne evroazijske sile.

U knjizi sam posvetio dužnu pažnju ovoj personi, uvjeren da dolazi doba u kojemu će ekstremističke ideje (kao što su Duginove) hraniti politički centar i postajati deo mainstreema, što se u velikoj meri i dešava, kako u Rusiji tako i u “srpskom svetu”. Pred nama oživljavaju Duginove ideje kojima je za cilj transformacija Balkana na način koji devesternizira postjugoslovenski teritorij. Više nikada ne bih potcijenio rušilački uticaj borbenih kriptologa, zavjerenika i mistika, ma koliko se razni razumni akteri trudili minorizirati njihov uticaj.

Dugin već 1992. godine objavljuje prvu verziju teksta Geopolitika jugoslovenskog konflikta s namjerom afirmacije ruske balkanske geopolitike. Procjenjuje geopolitičke kapacitete srpstva, hrvatstva, slovenstva, bošnjaštva i makedonstva. Tendencija koja proizlazi iz Duginove analize jugoslovenskog konflikta jeste imperijalni pravoslavno-slavenski rusizam, sa neskrivenom ambicijom da se Balkan instrumentalizira u svrhu ruskih geopolitičkih fantazmagorija. Evo moje znanstvene zabileške (uz Duginove citate) od pre dvadeset godina:

Kroz komponiranje “tri evropske sile”, odnosno tri geopolitička areala u Evropi (Zapad, Srednja Evropa, Evroazija-Rusija) i jedan periferno evropski (Islam, od Magreba do Pakistana i Filipina), Dugin konstruira geopolitički pandemonijum u kojem su nacije bivše Jugoslavije lokalne jedinice geopolitičkih odnosa između pomenutih areala. Ne ulazeći dubinski u Duginove neodržive projekcije, dovoljno je naznačiti da u njegovoj simplificiranoj slici Hrvati predstavljaju areal Srednje Evrope (Austro-Ugarska, Njemačka, Italija), Srbi – pravoslavnu Rusiju, odnosno evroazijski ruski areal, kao i Makedonci, koji su dio tog areala preko nerealiziranog konstrukta pravoslavne Jugoslavije (srpskobugarska osnovica), a Bošnjaci i Albanci, kao “ostaci Otomanske imperije”, preko Turske predstavljaju islamski, periferno evropski areal koji će, smatra Dugin, u dvadeset prvom stoljeću značajno (“kao što je to bilo u Srednjem vijeku”) uticati na evropsku geopolitiku.

Primetno je da Dugin na prostoru bivše Jugoslavije ne vidi predstavnika zapadnog areala, kojega u “prvom redu oblikuju Francuska i Portugal a u najširem smislu pripadaju mu Velika Britanija i prekoatlantska, vanevropska Amerika”. Po Duginu, iako između kontinentalnog zapada (Francuska), ostrvskog zapada (Velika Britanija) i prekookeanskog zapada (SAD) mogu postojati unutrašnje protivurečnosti, Zapad prema drugim geopolitičkim cjelinama nastupa “najčešće kao jedinstvena geopolitička sila”, koja na prostoru bivše Jugoslavije pravi nered, periodično pomjerajući Srbe, Makedonce, Hrvate, Bošnjake i Albance iz njihovih matičnih areala, unoseći nemir u navodnu, objektivnu geopolitičku datost. Gazeći granice među suverenim državama, u najboljoj tradiciji njemačke ratne geopolitike, Dugin načelu nepromjenjivosti granica suprotstavlja načelo civilizacijskih krugova, odnosno “duhovne geografije” koja nema problem sa međunarodnim pravom.

Na toj matrici on poručuje da je Balkan dalje inostranstvo Rusije, gradacija njene geopolitičke moći, širenje uticaja van prstena ‘bližeg inostranstva’. Kao takav, Balkan je za evroazijsku rusku geopolitiku važno pitanje iz čije krize Rusija može izvući ozbiljne pouke. Dugin, kao spiritus movens ruske geopolitike, pridodaje Balkanu, pored svih pripadajućih imaginacijskih značenja, još jedan imaginacijski kod geopolitičke naravi. On uspostavlja prostornu, etničku i religijsku analogiju bivše Jugoslavije i Rusije.

U Duginovoj interpretaciji, Rusija je Srbija, a Ukrajina kao potencijalno veliki ruski problem (bijeg Kijeva od ruskog Istoka i “zbližavanje sa evropskim prostorom koji ekonomski kontroliše Njemačka”) je Hrvatska. U toj simplificiranoj kvazigeopolitičkoj jednačini, analogoni Bošnjaka i Albanaca su muslimani Kavkaza i srednje Azije.

Način na koji Dugin propituje geopolitički potencijal balkanskih muslimana, naročito Bošnjaka, zaslužuje našu povećanu pažnju.

Nedopustive analogije

U Geopolitici jugoslovenskog konflikta Dugin jedan deo, naslovljen Istina jugoslovenskih muslimana, posvećuje Bošnjacima i Albancima atribuirajući ih, kako smo to već naveli, kao islamski, “osmanski” faktor u Evropi. Kako je, po Duginu, Turska očigledan instrument ekspanzije atlantizma u zonu ruskog imperijalnog interesa (Evroazija), po toj – tim gore po činjenice – logici i Bošnjaci i Albanci politički su naslonjeni na Tursku i u geopolitičkoj areni Evrope i Evroazije njihova matrica je “svetovna, antiislamska Turska”.

Duginov ‘imperijalizam mašte’ je dostigao opasnu tačku ‘nevinim predlogom’ Bošnjacima i Albancima da se okrenu Iranu “i njegovoj doslednoj politici, jer u sadašnjem trenutku samo ta zemlja u islamskom svetu vodi geopolitiku koja je orijentisana na nezavisnost, samostalnost i kontinentalnu harmoniju, delujući u skladu sa svojom sopstvenom logikom, nezavisno od interesa atlantista u ovom regionu”. Dugin taj proces deosmanizacije i proiranizacije muslimanskih naroda bivše Jugoslavije promatra u tri etape, koje se “mogu odvijati paralelno, svaka na svom nivou:

Preorijentacija muslimana od Turske na Iran

Učvršćivanje geopolitičkog saveza Srednje Evrope sa Iranom i islamskim svetom u celini Evroazijska geopolitička alijansa Istoka i Srednje Evrope (Mittleuropa).”
Svoju ‘brigu’ za jugoslovenske muslimane Dugin poentira stavom da “problem malog balkanskog naroda geopolitički ne može biti rešen bez najozbiljnijih globalnih geopolitičkih transformacija”. U tom smislu on nosi danajske darove balkanskim, napose bosanskim muslimanima, Bošnjacima.

Iz mračnih dubina ruske sakralno-mitske i imperijalne geopolitike, paralelno sa konstruktivnim učešćem Rusije u izgradnji bosanske države (Jeljcinovo doba, op. N.Ć.), stiže radikalno nova, provocirajuća ponuda koja je nepatvoreni pokušaj instrumentalizacije jedne male muslimanske skupine u Evropi za ruske interese: “Važno je istaći da muslimanske republike koje su ulazile u sastav SSSR-a predstavljaju zonu konkurentskog geopolitičkog uticaja Turske i Irana. Kao i u slučaju jugoslovenskih muslimana, ovo poređenje pokazuje da republike koje su orijentisane prema Iranu imaju više šansi da dođu do geopolitičke harmonije sa osnovnim, ruskim blokom evroazijskog kontinenta. I obrnuto, geopolitički faktor Turske, koji sada igra ulogu izvršioca atlantske politike u ovom regionu, nužno je povezan sa dramatičnim i konfliktnim situacijama.”

Ne navodeći nijedan ozbiljan razlog (osim načelnih uvida) zbog kojega bi Iran trebao postati geopolitička mera za bosanske i druge muslimane, Dugin je, sa stanovišta naučne valorizacije njegova mišljenja, promašio geostratešku i geopolitičku bit BiH, proizvodeći geopolitički konstrukt koji je u biti antibosanski i antiamerički (glavni sukob između bivše, Izetbegovićeve vlasti i SAD-a bio je zbog širenja iranskog uticaja u Bosni), što i jeste jedan od ciljeva geopolitike nove ruske desnice, čiji je šaman Aleksandar Dugin.

Dok ruska diplomatija aktivno učestvuje u multilateralnim aktivnostima međunarodne zajednice u BiH i afirmira dejtonsku BiH kao državu (do momentuma kada u Savetu za implementaciju mira kontinuirano počinje glasati protiv odluka Saveta, protiv misije Visokog predstavnika i protiv Bosne i Hercegovine) dve konzervativne geopolitičke koncepcije (euroazijanizam i pravoslavni panslavizam) žive svoj život u Srbiji i “srpskim područjima Bosne”, koji su, da primenimo Duginov analogijski sistem, lokalna forma ruske pravoslavno-sakralne geopolitike Istoka.

Dvadeset godina posle, ne da nije nestalo ovakvo rusko viđenje sveta te Bosne i Srbije u tom svetu, nego se dramatično politiziralo i iz sfere misticizma i umovanja prešlo u političku sferu neverovatnom sinhronizacijom Duginovog teksta od 15. septembra ove godine a kojim zahtijeva kraj specijalne vojne operacije u Ukrajini i početak rata protiv Zapada, sa Putinovom naredbom o mobilizaciji šest dana posle. Pa iako ne treba odbaciti ni procenu Rand korporacije, kao veoma relevantnog američkog think tanka, iz 2017. godine – da je Duginova uloga precenjena i da je on pre “ekstremistički provokator sa ograničenim i perifernim uticajem nego uticajni analitičar koji ostavlja duboke tragove u politici”, leta gospodnjeg 2022. duh euroazijskog Huntingtona kao da prati ruske jedinice koje Vladimir Putin mobilizuje i šalje u Ukrajinu. /AntenaM