Januš Bugajski, 10 Novembar 2023
Sa formiranjem nove koalicione vlade, Crna Gora se suočava sa pojačanim pritiskom Beograda i njegovih saradnika da iskorene identitet nacije i ograniče njenu državnost. Neposredna budućnost izgleda kao izazov za Crnu Goru jer njene patriote treba da organizuju efikasnu kontraofanzivu protiv sistematske srbizacije i klerikalizacije.
Godišnji Cetinjski forum, koji početkom novembra organizuje Fakultet za crnogorski jezik i književnost, jedna je od retkih ispostava otpora srbizaciji. Analitičari koji su prisustvovali događaju oslikali su mračnu sliku o tome kako se srpski nacionalisti infiltriraju i iskrivljuju institucije zemlje pod maskom proevropske vlade. Što je takva vlast duže na funkciji, opasnost je veća.
Odlazeću vladu Dritana Abazovića najoštrije su osudile crnogorske patriote jer je otvorila vrata političkoj infiltraciji srpskih nacionalista i Srpske pravoslavne crkve. Nakon višemesečnih prepucavanja, izgleda da nova popločana vlada Milojka Spajića želi da nastavi Abazovićevu politiku. Ovoga puta probeogradska formacija „Za budućnost Crne Gore“ delovaće pod maskom partije „Evropa sad“, koja je osvojila većinu glasova na junskim parlamentarnim izborima.
Ciljevi Beograda za Crnu Goru možda ne predviđaju potpuno međudržavno spajanje, već stvaranje vazalne države koja je podložna srpskoj spoljnoj i bezbednosnoj politici i koja ne izaziva Beograd na međunarodnoj sceni. Malo je verovatno da će Vučićev režim gurati da Crna Gora izađe iz NATO-a. Umesto toga, očekuje se da srpske i ruske agencije dobiju obaveštajne podatke NATO-a i potkopaju koheziju i efikasnost Alijanse.
Prosrpske stranke pokušaće da svaku istinsku antikorupcijsku kampanju nove vlasti preusmere u napade na opoziciju i članove prethodne vlasti Demokratske partije socijalista (DPS). Istovremeno, oni će i dalje imati koristi od pokroviteljstva Beograda i Moskve prikrivajući svoje korumpirane poslovne odnose.
Pošto su parlament i vlada podređeni ili spojeni sa srpskom agendom, drugi državni organi i institucije koje finansira država imaju ovlašćenja da razvodnjavaju nacionalni identitet Crne Gore. Mnogo toga će biti urađeno pod maskom „verske slobode“ da bi se zavarali zapadni posmatrači i promoteri demokratije. Omogućava se „mekoj moći“ Srpske pravoslavne crkve da širi svoje iskrivljene poglede na crnogorsku istoriju i identitet. Kada je osnovana prva Jugoslavija na kraju Prvog svetskog rata, nezavisna Crna Gora je bila potčinjena srpskoj državi, monarhu i veri.
Slično Ruskoj pravoslavnoj crkvi, koja se predstavlja kao „stariji brat” Ukrajine i krade ukrajinsku istoriju, Srpska crkva je pokrala nasleđe Crnogorske pravoslavne crkve i zauzela njene manastire i crkve, čak i u tradicionalnoj prestonici Cetinju. Srpski verski poredak je prodro i u obrazovni sistem, gde njeni sveštenici-propagandisti ispiraju mozak deci od malih nogu da napuste svoje crnogorsko nasleđe i identifikuju se kao Srbi. Državne institucije sistematski iskrivljuju istoriju da bi zamaglile činjenicu da Crna Gora ima dužu istoriju i kontinuiraniju državnost od Srbije.
Puzajuća klerikalizacija ne samo da preokreće reforme crnogorskog kneza Danila iz 1850-ih koje su razdvajale crkvu i državu, već i suprotstavlja suštinske evropske vrednosti liberalizma i sekularizma. Srbija sada gura Crnu Goru ka opskurantizmu, srednjem veku i intelektualnoj stagnaciji. Napadi na jezik, manipulacija predstojećim popisom stanovništva da bi se povećao broj Srba, negiranje crnogorskog kao posebnog jezika, prepisivanje istorijskih knjiga i kontrola medija su dio kampanje srbizacije.
Subverzija Crne Gore se odvija pod nosom evropskih i američkih diplomata koji naivno veruju da će nova koaliciona vlast biti demokratska, liberalna i moderna. Kao i tokom jugoslovenskih ratova 1990-ih, oni će biti šokirani kad strpljenje crnogorskih patriota ponestane, sukobi se zaoštre, a izgledi za nasilje povećavaju.
Vreme efikasnijeg otpora i afirmacije nacionalnog identiteta jednog od najstarijih naroda na Balkanu brzo se približava. Crnogorski lideri, aktivisti i intelektualci moraju da mobilišu naciju u odbranu identiteta, jezika, kulture, vrednosti i državnosti zemlje. Čak i oni građani koji su glasali za aktuelnu vladu jer su verovali da će ona unaprediti ekonomiju i ubrzati ulazak u EU treba da budu svesni opasnosti koje predstoje. Potčinjavanje Srbiji ne samo da bi eliminisalo slobodu i nezavisnost, već bi stvorilo i rusku političku bazu unutar NATO-a koja podriva Zapad.
Januš Bugajski je viši saradnik u Jamestown fondaciji u Vašingtonu. Njegova najnovija knjiga je Failed State: A Guide to Russia’s Rupture. Njegova predstojeća knjiga nosi naslov Pivotal Poland: Europe’s Rising Strategic Player.