Nuk ka rëndësi kush është presidenti, sepse parimi rus është gjithmonë i njëjtë. Së pari, të udhëhequr nga Moska, separatistët rebelohen, pastaj e shpallin territorin e tyre republikë, më pas i bëjnë thirrje Nënë Rusisë për ndihmë, e cila, në fund, dërgon ushtrinë e saj për të vendosur bazat e saj ushtarake në territorin e një shteti tjetër. Në fund, Rusia njohu disa nga këto parashtete si “republika të pavarura”, ndërsa të tjerët i la përgjithmonë në një status të pazgjidhur kushtetues dhe ligjor. Pra, parimi ishte i njëjtë në Moldavi kur Rusia pushtoi Transistrinë, të cilën ata e quajtën Pridnjestovlje dhe në Gjeorgji kur Abkhazia dhe Osetia e Jugut “u rebeluan”, në gadishullin ukrainas të Krimesë të aneksuar nga Rusia dhe, më në fund, në Ukrainën lindore, ku u formuan parashtetet Republika Popullore e Luhanskut dhe Republika Popullore e Donjeckut.
Ndërsa sytë e gjithë botës ishin te Moska, deputetja Ana Catauta tha në televizionin rumun të hënën se, sipas informacioneve të saj, “udhëheqësit separatistë nga Tiraspol në Rusi, po përpiqen të përfshijnë Transnistrinë në listën e rajoneve separatiste “.
Çfarë është saktësisht Transnistria?
Nëse shikoni hartat zyrtare, ish-republika sovjetike e Moldavisë mbështetet në Ukrainë përgjatë gjithë kufirit të saj verior. Por situata aktuale në terren nuk është tamam e tillë. Rreth 4.1 mijë kilometra katrorë në veri të Moldavisë, në zonën kufitare me Ukrainën, nuk kontrollohen fare nga autoritetet e vendosura në kryeqytetin Kishinau. Formalisht, asnjë vend në botë, madje as Rusia, nuk e ka njohur ndonjëherë ekzistencën e Transnistrisë. Megjithatë, e ashtuquajtura Republika Moldaviane Transnistriane ekziston që nga viti 1992, e krijuar me ndihmën e Ushtrisë së Katërmbëdhjetë Sovjetike. Në këtë zonë jetonin kryesisht rusë, ukrainas dhe rumunë. Pasi Moldavia u largua nga Bashkimi Sovjetik, pati një rebelim në rajon. Banorët e Transnistrisë së sotme kërkuan aneksimin e Rusisë, organizuan një referendum dhe në fund gjithçka u përshkallëzua në një konflikt të armatosur midis autoriteteve ligjore nga Kishinau dhe rebelëve në veri të Moldavisë. Në përleshje pati nga 500 deri në 1000 viktima. Ushtria ruse shumë shpejt ndërhyri në këtë konflikt dhe Transnistria arriti të “ndahej” nga Moldavia. Me ndihmën e ushtrisë ruse, ata krijuan institucionet e tyre, formuan një ushtri, krijuan një pasaportë dhe dokumente të tjera. Me vendim të Këshillit të Evropës, kjo zonë konsiderohet si zonë e konfliktit të ngrirë.
Osetia e Jugut – Gjeorgji
Me dekret të Dmitry Medvedev, Presidentit të atëhershëm të Federatës Ruse, më 26 gusht 2008, Moska njohu zyrtarisht Republikën e Osetisë së Jugut. Është një territor i vendosur brenda kufijve të shtetit të njohur ndërkombëtarisht të Gjeorgjisë. Përplasjet midis Osetëve të Jugut dhe autoriteteve gjeorgjiane filluan menjëherë pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Në vitin 1992, Osetia e Jugut shpalli pavarësinë, duke shprehur dëshirën për t’u bashkuar me Rusinë. Filloi një luftë e cila u ndal shpejt dhe u formuan të ashtuquajturat forca paqeruajtëse të Rusisë, Osetisë dhe Gjeorgjisë. Situata në terren është monitoruar nga misioni i OSBE-së. Megjithatë, në vitin 2004, tensionet u ngritën në rajon. Shpejt, presidenti amerikan Xhorxh W. Bush do të thoshte se e ardhmja e Gjeorgjisë është në NATO. Në vitin 2008, autoritetet ligjore në Gjeorgji filluan një aksion për të çliruar territorin e tyre. Por Rusia reagoi menjëherë dhe dërgoi forcat e saj në Gjeorgji. Osetia e Jugut u “ruajt”, dhe menjëherë pas operacionit ushtarak, Rusia e njohu këtë parashtet. Së pari, Duma i kërkoi Presidentit të Federatës Ruse që të njohë Osetinë e Jugut dhe në fund, Presidenti Medvedev nënshkroi një dekret për njohjen e këtij të ashtuquajturi shtet, i cili nuk njihet nga asnjë fuqi perëndimore. Megjithatë, kjo nuk e ndryshon situatën aktuale në terren. Osetia e Jugut ekziston.
Presidenti i Osetisë së Jugut, Anatoliy Bibilov, bëri një vizitë zyrtare në Banja Luka në vitin 2018, ku mori pjesë në ceremoninë e shënimit të ditës antikushtetuese të Republikës Srpska.
Abkhazi – Gjeorgji
Abkhazia, si Osetia e Jugut, është një parashtet në zonën e Gjeorgjisë së njohur ndërkombëtarisht. Kufijtë lindorë të këtij të ashtuquajturi shtet janë përballë Detit të Zi, i cili gjeostrategjikisht është shumë i rëndësishëm. Pas rënies së BRSS dhe pavarësisë së Gjeorgjisë, Abkhazia vendosi të hyjë në separatizëm. Në fillim të viteve 1990, ata shpallën pavarësinë. Monedha zyrtare është rubla ruse. Abkazët marrin pa asnjë problem pasaportat ruse – kjo është mënyra e vetme për ta për të udhëtuar në Perëndim. Federata Ruse nuk e ka njohur këtë shtet prej vitesh, por pasi forcat ruse hynë në Gjeorgji në vitin 2008, Medvedev njohu Abkhazinë.
Abkhazia ka krijuar gjithashtu institucionet e veta të njohura nga Rusia, Nikaragua, Venezuela, Osetia e Jugut dhe Transnistria. Në vitin 2015, zyrtarët abhazianë bënë një vizitë “zyrtare” në Republikën Srpska, ku biseduan me Presidentin e atëhershëm të entitetit nw Bosnjë dhe Hercegovinë Milorad Dodik.
Siç raportoi RTRS, Dodik tha se “Serbia dhe Abkhazia ishin në situata identike kur bëhet fjalë për luftën për autonomi dhe pavarësi politike”.
Kur Viktor Janukoviç vendosi në vitin 2013 të pezullojë integrimin e Ukrainës në BE, banorët e pakënaqur të këtij vendi kanë dalë në rrugë. Tre muaj protesta në sheshin Maidan rezultuan në përmbysjen e presidentit pro-rus të Ukrainës. Pikërisht më 22 shkurt 2014, Yanukovych iku në Moskë. Në të njëjtën kohë, formacionet ushtarake u dërguan nga drejtimi i Rusisë për të pushtuar gadishullin e Krimesë. Formacionet paraushtarake pro-ruse udhëhoqën më pas një kryengritje të armatosur në pjesë të rajoneve ukrainase të Luhanskut dhe Donetskut. Rreth 30 për qind e këtyre rajoneve janë “të pushtuara” dhe janë shpallur dy republika – Republika Popullore e Luhanskut dhe Republika Popullore e Donetskut. Një vit më vonë, në kryeqytetin e Bjellorusisë, Minsk, u arrit një marrëveshje paqeje, e cila u respektua pjesërisht nga autoritetet ukrainase në Kiev dhe krerët e formacioneve paraushtarake pro-ruse.
Sidoqoftë, në fund të vitit 2021, Rusia filloi të grumbullojë forcat e saj në kufijtë e Ukrainës, gjë që shkaktoi tensione në kufijtë e territoreve të okupuara ukrainase. Në mes të shkurtit, Duma ruse i bëri thirrje Presidentit Vladimir Putin që të njihte këto dy parashtete, gjë që ai përfundimisht e bëri. Udhëheqësit e LNR dhe DNR nënshkruan menjëherë një marrëveshje e cila u mundësoi forcave ruse të hynin në territorin e okupuar të Ukrainës. Në periudhën e ardhshme, Perëndimi pret një pushtim më të madh. Para së gjithash, republikat e saposhpallura janë të ndara nga Krimea dhe Transnistria. Për të bashkuar këto territore, Rusia do të duhej të pushtonte dy qytete – Mariupolin në brigjet e Azov dhe Odesen në brigjet e Detit të Zi. Të dy qytetet janë ende të kontrolluara nga qeveria në Kiev.
Një ditë pas njohjes ruse të parashtetit në Ukrainë, ambasadori i Federatës Ruse në BeH, Igor Kalabukhov, vizitoi Banja Lukën, ku u takua me Milorad Dodikun, nga ku përshëndeti njohjen e LNR dhe DNR. Në të njëjtën kohë, ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov tha për mediat ruse se “e drejta e sovranitetit duhet të respektohet vetëm në lidhje me shtetet që përfaqësojnë të gjithë kombin që jeton në territorin e tyre”.
Avdo Avdiq, bashkëpunëtor i The Geopost nga Bosnja dhe Hercegovina
