“Lufta ka një çmim”: Gazetarët që listojnë ushtarët e vdekur të Rusisë

Listat e të vrarëve të luftës ruse mund të numërohen në qindra e mijëra emra, por disa viktima dallohen për gazetarët që i përpilojnë ato me përpikëri.

Olga Ivshina, një reportere e lartë për shërbimin rus të BBC-së, kujton menjëherë Mikhail Shuvalov, një punonjës i pensionuar i termocentralit, i cili në moshën 71-vjeçare doli vullnetare për të luftuar në Ukrainë. David Frenkel, një reporter i të dhënave për portalin e pavarur rus të lajmeve Mediazona, kujton Alexander Zhmur, një parashutist 19-vjeçar që pati fatin e tmerrshëm të sugjeruar nga mbiemri i tij – zhargon rus për “kufomë”.

Për Elena Trifonova, bashkëthemeluese dhe redaktore e faqes së lajmeve siberiane Lyudi Baikala, lista e burrave vendas që vdiqën në fillim të konfliktit u bë shpejt konfuze. Pothuajse çdo ushtar nga rajonet e largëta lindore të Irkutsk dhe Buryatia kishte të njëjtën lajmërim vdekjeje: ai mbaroi shkollën, u bashkua me ushtrinë dhe vdiq në Ukrainë.

Për shkak se qeveria ruse rrallë publikon numrin e të vdekurve nga lufta e saj në Ukrainë, gazetarët e pavarur e kanë kaluar vitin e fundit duke identifikuar, verifikuar dhe numëruar vetë viktimat. Përpjekja është rritur aq shumë sa Mediazona, një nga mediat e lajmeve pas nismës, publikoi një thirrje për më shumë vullnetarë në fillim të këtij muaji.

“Nuk është punë e bukur, por dikush duhet ta bëjë. Ne duam t’i tregojmë publikut se edhe për Rusinë patriotike, Rusinë pro Putinit, lufta ka një çmim dhe ai çmim janë ushtarët rusë,” tha Frenkel.

Një bazë të dhënash mbarëkombëtare, e drejtuar së bashku nga Mediazona dhe shërbimi rus i BBC-së, ka konfirmuar mbi 15,000 vdekje që kur u lançua pranverën e kaluar, me Frenkel që vlerëson se numri real është të paktën dyfishi.

Lyudi Baikala ka konfirmuar rreth 750 vdekje në zonën e Siberisë që mbulon, shumica e tyre në Republikën e mobilizuar rëndë të Buryatia. Pskovskaya Guberniya, një gazetë lokale në rajonin perëndimor të Rusisë, Pskov, ka vendosur numrin e të vdekurve në vendngjarje në 142.

Ministria ruse e Mbrojtjes njoftoi për herë të fundit një numër zyrtar prej 5,937 të vdekurve në shtator. Autoritetet perëndimore vlerësojnë se të paktën 200,000 rusë u vranë ose u plagosën në Ukrainë vitin e kaluar.

Svetlana Avanesova, redaktore në Pskovskaya Guberniya, tha se ekipi i vogël i botimit përpiqet të monitorojë vdekjet çdo ditë duke shfletuar njoftimet gjithnjë e më të rralla nga guvernatori rajonal dhe postimet në mediat sociale nga të dashurit e pikëlluar.

Në disa raste, gazetarët kanë zbuluar ose konfirmuar vdekje përmes mbledhjeve të fondeve për të vdekurit dhe riemërtimit të rrugëve lokale për nder të ushtarëve të rënë, tha Avanesova.

Gazeta fillimisht u nis për të vlerësuar “shkallën e gënjeshtrave” të thënë nga autoritetet ndërsa ata kërkonin të minimizonin numrin e vdekjeve, tha ajo, por marrja e informacionit është bërë gjithnjë e më e vështirë.

“Ne po e bëjmë këtë për tregimin në mënyrë që ne dhe lexuesit tanë të kuptojmë numrin e viktimave,” tha Avanesova. “Ne nuk e dimë se çfarë lloj historie do të shkruajë Rusia… por askush tjetër në rajonin e Pskov nuk po e bën këtë apo nuk po shkruan për të.

Ivshina kishte parasysh gjithashtu turbullimin historik të Rusisë për vdekjet e luftës kur filloi të përpilonte shifra të viktimave për shërbimin rus të BBC-së në mars.

Nuk ka ende një shifër përfundimtare se sa njerëz vdiqën në Luftën e Dytë Botërore, Luftën Sovjeto-Afgane apo veprimet ushtarake ruse në Çeçeni, tha ajo. Viktimat e raportuara nga qeveria në Luftën e Parë çeçene, për shembull, janë më pak se gjysma e shifrave të llogaritura nga grupet e të drejtave të njeriut, tha ajo.

“Për këtë luftë mund të japim të paktën një shifër, e cila nuk është një vlerësim, por është 100% e verifikuar”, tha Ivshina.

Përpjekjet e Rusisë për të minimizuar viktimat njerëzore në Ukrainë po bëhen më të dukshme ndërsa luftimet zvarriten në vitin e dytë, tha Ivshina.

Vdekjet, të cilat dikur njoftoheshin nga guvernatorët rajonalë dhe mediat shtetërore të lajmeve, tani u janë lënë kryesisht mediave lokale dhe zyrtarëve të fshatrave të nivelit më të ulët, shkollave, organizatave të komunitetit dhe madje edhe bibliotekave, tha ajo.

Ivshina shpenzon shumë kohë duke renditur informacionin nga rreth 70 varreza në të gjithë vendin. Varrezat zakonisht tregojnë se për çdo ushtar me emër publik të varrosur në Rusi, një tjetër varroset në heshtje, emri i të cilit nuk mund të gjendet në asnjë burim publik, tha ajo.

Për gjashtë muajt e parë të luftës, gurët e varreve shfaqnin një foto të ushtarit me uniformë, por praktika që atëherë është ndalur, thotë Ivshina.

Dokumentimi i humbjeve ka nxjerrë në pah edhe tendenca të tjera. Kështu, numri i lartë i oficerëve të vrarë në fillim të pushtimit rus nënkuptonte se kishte burime të pamjaftueshme për të trajnuar siç duhet rekrutët e rinj, duke çuar në viktima më të larta ndërsa lufta përparonte.

Mediazona nuk i publikon emrat e ushtarëve që vdiqën në Ukrainë, por rusët mund të kërkojnë për të dashurit e tyre përmes një boti Telegram të krijuar nga vullnetarë, tha Frenkel.

Vullnetarët e luftës po punojnë gjithashtu brenda Rusisë, duke bredhur nëpër varreza për të bërë foto të varreve të reja. Emrat e tyre mbahen sekret nga njëri-tjetri dhe nga stafi i faqes pasi është ligjërisht e rrezikshme të mblidhen të dhëna për ushtrinë ruse.

Frenkel, drejtuesi teknik i projektit, krijon vizualizime nga postimet dhe përpiqet të gjejë mënyra për të automatizuar procesin e gjetjes dhe verifikimit të vdekjeve.

“Ne e dimë që nuk është e mundur të vazhdohet me dorë kjo punë për vite me radhë”, tha Frenkel.

“Ne nuk do të ndalemi. Por në mënyrë racionale, e kuptoj se në një moment, ndoshta edhe nëse lufta nuk ka mbaruar, mund të jetë jashtëzakonisht e vështirë për anëtarët e ekipit që të vazhdojnë të punojnë për të njëjtën gjë.”

Shumë nga vullnetarët e projektit janë të ngopur me punën, tha ai. Frenkel gjithashtu e sheh rolin e tij të rënduar mendërisht – qoftë edhe deri në një pikë.

“Është e trishtueshme të shfletosh të gjitha fytyrat e vdekura, por është edhe më dëshpëruese kur lexon për Bucha, për shembull, ose për njerëzit që vdiqën në Mariupol”, thotë ai. “Kjo është e pakrahasueshme me mizoritë e kryera nga trupat ruse në Ukrainë.”

Një gazetar përditëson manualisht listën e mbajtur nga Lyudi Baikala, sipas redaktorit Trifonova. Ishte traumatike edhe për të, tha ajo.

“Është shumë e vështirë moralisht”, tha Trifonova. “Nuk mund të mësoheni me këtë.”

Lista është rritur me shpejtësi muajt e fundit: stafi i botimit konfirmon rreth 40 vdekje në javë, krahasuar me rreth 20 në fillim të luftës.

Shifrat duket se rriten dhe bien në përputhje me ofensivën ruse, tha Trifonova, megjithëse viktimat zakonisht nuk arrijnë vetëm muaj më vonë, sepse kërkon kohë që trupat të riatdhesohen.

Tarifa “e madhe” që ka marrë lufta në terren — të paktën 544 burra nga Buryatia dhe 203 nga rajoni Irkutsk — ishte e paimagjinueshme kur gazetarët filluan të mbulonin dhe të përpilonin një listë të funeralet lokale në prill, tha Trifonova.

Publikimi nuk dëshiron që autoritetet të jenë në gjendje të thonë, “Ne nuk kemi humbje të mëdha,” tha ajo.

Lyudi Baikala është zotuar të vazhdojë ndjekjen e vdekjeve pa marrë parasysh se sa zgjat lufta apo se sa e vështirë dhe që kërkon kohë puna bëhet, tha Tirfonova, duke shtuar se ajo shpresonte të kalonte përfundimisht përmes propagandës së fuqishme të shtetit e cila ka bindur kaq shumë rusë për legjitimitetin e luftës.

“Askush nuk dëshiron luftë, por shumë besojnë se kjo luftë ishte e nevojshme,” tha Tirfonova.

Le të shikojnë listat e të vdekurve dhe le të mendojnë se sa i nevojshëm ishte ajo./The Moscow Times/