BE duhet të nisë planifikimin tani për Rusinë pas Putinit

Njëzet e shtatë vjet përpara pushtimit në shkallë të gjerë të Ukrainës, që tani është shumë kohë më parë, Bashkimi Evropian shqyrtoi sanksionet kundër Rusisë.

Pas ndërhyrjes ushtarake të Rusisë në Çeçeni në vitin 1995, liderët e BE-së pezulluan ratifikimin e një marrëveshjeje të propozuar partneriteti dhe bashkëpunimi dhe kërcënuan Moskën me pasoja edhe më të mëdha nëse krimet e saj të luftës, përfshirë bombardimet pa dallim të civilëve çeçenë, nuk ndaleshin.

Qeveria e Boris Jelcinit iu përgjigj konfliktit të Çeçenisë duke lëshuar forcë të mëtejshme brutale ushtarake, por Evropa më në fund u dorëzua dhe gjithsesi e ratifikoi marrëveshjen. Në vitet që pasuan, udhëheqja ruse shpërbëri institucionet demokratike, pushtoi Gjeorgjinë në vitin 2008 dhe nisi një luftë në Ukrainën lindore në 2014, duke krijuar terrenin për pushtimin në shkallë të plotë të shkurtit 2022.

Shikimi i mundësive të humbura të viteve 1990 është një kujtesë se si dilemat e menjëhershme mund t’i bëjnë politikëbërësit të anashkalojnë shenjat e krizës së ardhshme në horizont. Ndërsa i përgjigjet masakrës së shkaktuar nga Vladimir Putin në Ukrainë, BE-ja nuk mund të përballojë të mos përgatitet për krizën e ardhshme ruse.

Lufta në Ukrainë, si lufta në Çeçeni në vitet 1990, ka bërë presion të madh mbi stabilitetin e Rusisë si shtet. Është thelbësore që shtetet dhe institucionet anëtare të BE-së të fillojnë të planifikojnë për një sërë skenarësh të pasluftës dhe pas Putinit në Rusi, duke përfshirë një destabilizim të sistemit politik rus, madje mund të çojë në konflikt të armatosur brenda vendit. Për të mbrojtur interesat kolektive të Evropës, duke përfshirë Ukrainën, nga një përmbysje e ardhshme në Rusi, BE-ja ka nevojë për një strategji që promovon në mënyrë aktive demokratizimin e Rusisë, pavarësisht sa të pakta mund të shfaqen tani shanset për këtë.

Kremlini e ka hedhur poshtë prej kohësh Brukselin si një lojtar global. Pas dënimit evropian të mizorive të kryera gjatë luftërave çeçene, Moska u përpoq të ndante dhe qeveriste duke prishur unitetin e bllokut të bazuar në vlera, duke përfshirë liderë individualë dhe duke identifikuar shtetet anëtare më me ndikim dhe interesat e tyre kombëtare. Në shumë raste, Rusia ka arritur shkallën e dëshiruar të integrimit ekonomik dhe politik me vendet perëndimore, ndërkohë që i shmanget reformave demokratike në vend.

Fiksimi cinik i Moskës për interesat e vendeve anëtare të BE-së reflektoi dhe hodhi një hije të gjatë mbi perceptimin e Rusisë për BE-në. Edhe anëtarët e shoqërisë civile ruse me prirje nga opozita e shihnin BE-në si një konfederatë të pabalancuar me fuqitë e mëdha që diktojnë politikat ekonomike dhe të jashtme të bllokut. Rritja ekonomike, liria e udhëtimit dhe bashkëpunimi me shtetet anëtare të BE-së i verbuan ata ndaj rënies graduale të lirisë në Rusi. Elitat ruse fituan aftësi në gjuhë të huaj dhe mjaft pasuri të vjedhura ose të financuara nga nafta për të pushuar të qetë në Evropën Perëndimore, duke shpërfillur vlerat demokratike në vend.

Për klasat e mesme dhe të larta ruse, kjo marrëveshje me Moskën dhe Brukselin përfundoi me pushtimin e Ukrainës. Duke humbur të gjithë ndikimin mbi Putinin, elitat ruse zgjodhën ose të fshiheshin, të largoheshin nga vendi ose të fajësonin njëra-tjetrën për krizën. Nëse Rusia arrin të shmangë një rrëshqitje të plotë drejt totalitarizmit, pjesa tjetër e opozitës së saj demokratike mund të njohë më në fund aftësinë e BE-së për të zotëruar fuqi transformuese dhe progresive.

Frustrimi i Ukrainës nga një angazhim më i thellë i BE-së me Rusinë do të ishte i kuptueshëm, por inkurajimi i një zhvendosjeje nga imperializmi rus do të ishte në interes të të gjithë fqinjëve të Rusisë. Meqenëse elita aktuale e Moskës do të akuzojë gjithsesi BE-në për ndërhyrje, BE-ja nuk ka asgjë për të humbur duke u angazhuar në një debat më të gjerë mbi reformat demokratike në Rusinë pas Putinit.

Një Rusi e pasluftës që përpiqet të kapërcejë trashëgiminë toksike të Putinit mund të mësojë shumë nga një bllok ekonomikisht i begatë që ka bashkuar dhe transformuar shoqëritë që dikur kanë luftuar njëra-tjetrën në dy luftëra botërore.

Megjithatë, institucionet e BE-së do të duhet të parashtrojnë hapat e detajuar që duhet të ndërmarrë elita shtetërore ruse si kushte strikte për rihapjen e tregtisë, udhëtimit dhe aksesit të investimeve në pjesën tjetër të Evropës. Ata gjithashtu do të ofronin stimuj. Një proces i mirëfilltë reformash që prezanton sundimin e ligjit dhe njeh detyrimet e Rusisë pas konfliktit ndaj Ukrainës dhe shteteve të tjera të prekura, mund të shpërblehet me premtimin për negociata me Brukselin.

Mosbesimi evropian ndaj Rusisë është i rrënjosur thellë, kështu që BE-ja duhet të shtyjë me vendosmëri për një rishikim në çdo fazë të këtij procesi. Shumë rusë janë të njohur me parimin “beso por verifiko” që mbështeti bisedimet për çarmatimin bërthamor në epokën Gorbaçov-Regan. Por vetëm një angazhim i pakushtëzuar për verifikim mund të rivendosë besimin. Me kalimin e kohës, me besimin e rivendosur gradualisht, Rusia mund të integrohet në tregun e brendshëm të BE-së, i cili është baza për rendin e suksesshëm ekonomik dhe social të Evropës.

Mund të duket e parakohshme të diskutohen strategjitë për të stimuluar reformat ruse. Por mund të ketë vetëm një dritare të vogël mundësie për të mbështetur ndryshimin e vërtetë në Rusi. Për ta bërë këtë, rusët duhet t’i japin lamtumirën iluzioneve imperialiste të regjimit të Putinit. Nëse ata mund ta bëjnë këtë, mund të ketë një mënyrë për një shtëpi të përbashkët evropiane për të gjithë. Perëndimi nuk duhet të harrojë potencialin për ndryshime pozitive në Rusi, edhe pse mbështet Ukrainën në luftën e saj për mbijetesë./The Guardian