Kursi properëndimor i Malit të Zi me pamje nga Rusia

Mali i Zi, një anëtar i NATO-s, politika e jashtme e të cilit është e koordinuar me Bashkimin Evropian në lidhje me agresionin rus kundër Ukrainës, u përmend nga presidentja moldave si një vend nga i cili mund të vinin individë “me synimin për të shkaktuar incidente në Moldavi dhe në favor të Rusisë”.

Në këtë kontekst, presidentja Maja Sandu përmendi Serbinë dhe Bjellorusinë si dhe Malin e Zi, të vetmet vende evropiane që nuk iu bashkuan sanksioneve të Bashkimit Evropian kundër Rusisë dhe dënoi agresionin ndaj Ukrainës.

Si përfundoi Mali i Zi, i cili, ndryshe nga Serbia dhe Bjellorusia, përveç sanksioneve kundër Rusisë, i ka dërguar Ukrainës ndihma të konsiderueshme ushtarake dhe financiare dhe ka marrë mbi 7 000 refugjatë, ka përfunduar në listën e vendeve që, sipas informacioneve nga Kishinau zyrtar, mund të ketë vepruar në favor të Rusisë?

Sipas profesorit të Universitetit të Bostonit, Vesko Garçeviq, Mali i Zi i përket grupit të vendeve të NATO-s dhe BE-së që “kanë një qëndrim të vakët dhe indiferent, si ndaj sanksioneve kundër Rusisë ashtu edhe ndaj mbështetjes për Ukrainën”.

“Qeveria është e ndarë dhe kryesisht e heshtur. Ndonjëherë më duket se e vetmja gjë që na mban të bashkuar me BE-në dhe pozicionet e saj është filli i hollë i anëtarësimit në NATO, përndryshe ne më mirë do të ndiqnim politikën e Beogradit. Unë mendoj se shumica e ministrave, nëse pyeten privatisht tani, do të zgjidhte Rusinë.”

Në të vërtetë, në zgjedhjet e gushtit 2020, qeveria pro-perëndimore e Milo Gjukanoviqit, e cila e futi vendin në NATO, humbi zgjedhjet kundër një aleance të forcave kryesisht pro-serbe të udhëhequra nga Fronti Demokratik pro-rus dhe lëvizja civile URA e Kryeministri Dritan Abazoviq.

Mali i Zi: A është i pranishëm në praktikë kursi formal properëndimor?

Disa shembuj në Malin e Zi në ditët e fundit tregojnë nivelin e lartë të tolerancës së autoriteteve shtetërore ndaj shprehjes së narrativave pro-ruse.

Në fundjavë u mbajt një tubim i padeklaruar në qendër të Podgoricës, ku u ngrit flamuri rus me shkronjën “Z” që simbolizon agresionin kundër Ukrainës dhe flamuri i të ashtuquajturës “Republika e Donjeckut”. Policia malazeze dhe prokuroria në Podgoricë kanë vlerësuar se nuk ka pasur vepër penale dhe as prishje të rendit publik.

Një ditë më vonë, një tubim pro-rus në Budva çoi në anulimin e performancës së grupit ukrainas në Budva dhe një ditë më pas në Kotorr. Ambasada ukrainase u përgjigj duke kërkuar mbrojtje për ukrainasit në Mal të Zi dhe policia raportoi se incidenti nuk përbënte prishje të rendit publik.

Më 15 shkurt, Abazoviq u takua me Aleksandar Macetinën, themeluesin e Noblewood Adriatica, i cili do të hapë një fabrikë vodka në Nikshiq në mars, Beluga Mali i Zi.

Sipas Pobjeda, brendi është e padëshiruar në SHBA dhe disa vende evropiane për shkak të pushtimit rus të Ukrainës dhe sanksionet e vendosura nga Letonia ndaj Rusisë e kanë detyruar kompaninë të pezullojë operacionet në depon e saj në atë vend.

Sipas të njëjtës gazetë, qeveria ukrainase u ka bërë thirrje vendeve që të vendosin sanksione ndaj Mechetin për mbështetjen e Rusisë përmes Royal Credit Bank, e cila është pronari i vërtetë.

Qeveria i kishte thënë më parë REL se Mechetin nuk ishte në listën e shtetasve rusë të sanksionuar dhe se bashkëpunimi i tij ishte i padiskutueshëm.

Për kë mendonin në Kishinau kur përmendën Malin e Zi?

Që presidentja moldave nuk i referohej institucioneve zyrtare kur përmendi Malin e Zi si një vend nga i cili mund të vinin kërcënimet ndaj stabilitetit të Modavisë, iu përcoll një këshilltari të qeverisë malazeze nga homologu i tij moldav, Vladimir Cuc, i cili shtoi se Kishinau do të informonte NATO partnerët për këtë çështje.

Një ditë pas deklaratës së Presidentës, Moldavia ktheu nga aeroporti boksierët malazezë që do të merrnin pjesë në turne atë mbrëmje.

Kryeministri Abazoviq kishte thënë gjithashtu një ditë më parë se kjo nuk ishte politikë zyrtare malazeze, por se mund të përfshiheshin individë të papërgjegjshëm.

Boshko Jakshiq, një analist i politikës së jashtme me bazë në Beograd, beson se çdo akuzë për përfshirje të pretenduar të qytetarëve malazezë në destabilizimin e Moldavisë sipas planit rus duhet t’i drejtohet një pjese të politikës malazeze.

“Ai korpus, i cili është dukshëm pro-rus dhe përgjatë linjave të politikës dhe kishës ortodokse, e cila është shumë e afërt me kishën ortodokse ruse, ekziston në qenien politike të Malit të Zi.

Mitropoliti Joanikije i Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi foli në mes të janarit për qëndrimin e Kishës Ortodokse Serbe ndaj Rusisë dhe hodhi poshtë pretendimet se Rusia po minonte Malin e Zi.

“Ata flasin se si çdo Rus që vjen këtu po përhap ‘influencë malinje rus’ dhe po angazhohet në politikë dhe minon Malin e Zi. Kur e kanë minuar Rusët Malin e Zi? Kjo nuk ka ndodhur kurrë. Dhe këto janë gënjeshtra dhe gënjeshtra të qarta,” tha Joanikije gjatë ceremoni kishtare.

Jakshiq thekson se këto akuza nga Kishinau nuk i referohen të gjithë trupit politik malazez, por pjesës së drejtuar nga Fronti Demokratik:

“Përkundër të gjitha kërkesave që kanë ekzistuar me vite që Mali i Zi të largohet nga NATO, të tërheqë njohjen e pavarësisë së Kosovës dhe gjëra të tjera që do të kënaqnin Moskën, kjo nuk po ndodh.

Denis Dermenji, një gazetar për REL Moldavia, thotë se deklaratat e Sandu mund të kenë habitur disa nga vendet e përmendura, por se ato shihen në Kishinau si një kërcënim i drejtpërdrejtë për sigurinë e Moldavisë.

“Përveç kësaj, publiku kërkon detaje, të cilat autoritetet nuk i kanë dhënë për një kohë të gjatë”, tha Dermenji.

Një vështrim më i afërt në historinë e përpjekjes për ndërhyrje të Rusisë në Mal të Zi

Profesor Garcevic refuzoi të komentonte deklaratën e Presidentes moldave, duke thënë se ai nuk kishte informacionët e saj:

Përvoja e Malit të Zi në vitin 2016 (“grusht shteti”) dhe operacionet e ngjashme ruse gjetkë tregojnë se deklarata e saj duhet të merret seriozisht”.

Si shembulli më drastik i ndërhyrjes ruse dhe përpjekjeve për të destabilizuar Malin e Zi, SHBA dhe Bashkimi Evropian përmendin tentativën për grusht shteti në ditën e zgjedhjeve parlamentare në tetor 2016, e cila ishte e lidhur me një përpjekje për të penguar hyrjen e Malit të Zi në NATO. .

Konkretisht, dy shtetasit rusë Eduard Shishmakov dhe Vladimir Popov, tetë qytetarë të Serbisë dhe liderët e Frontit Demokratik pro-rus Milan Knezheviq dhe Andrija Mandiq, sipas konstatimeve të Prokurorisë Speciale të Shtetit, në ditën e zgjedhjeve në vitin 2016. përgatitën një ndryshim të dhunshëm të pushtetit, për të cilin u dënuan me burg në procedurën e shkallës së parë. Gjykata e Apelit e ktheu çështjen për rigjykim.

Fakti që Fronti Demokratik financohej nga Rusia gjatë kësaj periudhe u konfirmua nga një burim nga administrata amerikane në një konferencë të datës 13 shtator 2022, i cili iu referua gjetjeve të tyre të inteligjencës. Ndërkohë, kjo parti pro-ruse, së bashku me dy të tjera, fituan pushtetin në Mal të Zi në vitin 2020.

I njëjti oficer i inteligjencës në Moldavi dhe Mal të Zi

Dhe është pikërisht emri i Vladimir Popov, një shtetasi rus i pa dënuar ligjërisht për një grusht shteti në Mal të Zi, që lidh Malin e Zi dhe Moldavinë.

Identiteti i vërtetë i Vladimir Popov është Vladimir Nikolayevich Mojsiyev, sipas hulumtimit të rrjetit kërkimor britanik Bellingket dhe revistës ruse “Insider”, që e identifikoi atë dhe Eduard Shishmakov si oficerë të shërbimit të inteligjencës ushtarake ruse – GRU.

Të dy personat kanë mohuar para autoriteteve ruse përfshirjen e tyre në tentativën për grusht shteti në Mal të Zi.

Mediat britanike raportuan se agjentët rusë, disa ditë pas misionit të dështuar, janë “tërhequr” nga Beogradi ku po qëndronin nga shefi i shërbimeve të inteligjencës ruse, Nikolai Petrushev.

Biografia e Mosseyev tregon se ai ishte i përfshirë në nxitjen e konfliktit separatist në Moldavi, ngjashëm me skenarin e Donbass në Ukrainë.

Sipas Insajderit dhe Bellingcat, Popov mbërriti në Moldavi në fund të majit 2014, e cila në atë moment po përgatitej për të nënshkruar Marrëveshjen e Asociimit Evropian. Shtypi moldav raportoi se Popov shkoi në Gagauzia (një rajon autonom në Moldavi) për t’u takuar me separatistët dhe aktivistët anti-BE atje.

Sipas Bellingket dhe “Insider”, agjencitë lokale të inteligjencës raportuan se oficerët e GRU po planifikonin të organizonin një trazirë të stilit ukrainas në Moldavi, duke u mbështetur në njësitë paraushtarake lokale të trajnuara në Rostov, Rusi.

Ndryshimi i ndjeshmërisë së shërbimeve malazeze ndaj ndikimit rus?

Që nga fillimi i agresionit rus kundër Ukrainës deri në fund të shtatorit, gjashtë diplomatë të akredituar rusë u shpallën të padëshiruar nga Podgorica zyrtare, një veprim i mirëpritur nga komuniteti ndërkombëtar, me bashkëpunimin e të cilit u krye aksioni.

Ministri i atëhershëm i Punëve të Jashtme, Ranko Krivokapiq, njoftoi se arrestimi më i madh i spiunëve rusë në Mal të Zi ishte duke u zhvilluar, ndërsa kryeministri Abazovic deklaroi se qëllimi i hetimit ishte ruajtja e interesave kombëtare.

Megjithatë, Abazoviq shkarkoi menjëherë drejtorin e Agjencisë Kombëtare të Sigurisë, Savo Kentera, i cili ishte përgjegjës për këto veprime.

Edhe pse 12 diplomatë rusë u dëbuan në nëntë muajt e parë të 2022, asnjë nuk është dëbuar që nga shtatori.

Mali i Zi kishte marrëdhënie të mira me Rusinë deri në vitin 2014, kur, duke ndjekur politikën e BE-së, iu bashkua sanksioneve kundër Rusisë për aneksimin nga Rusia të një pjese të Ukrainës, Krimesë.

Hyrja e Malit të Zi në NATO në vitin 2017 distancoi më tej Podgoricën dhe Moskën./RSE/