Armët për Ukrainën: A mund të ndihmojnë vendet e Ballkanit Perëndimor?

Në shkurt, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy bëri thirrje për prodhim të përbashkët të armëve me vendet e Ballkanit Perëndimor. A mund të ndihmojnë këto vende? Dhe a do të jenë në gjendje të prodhojnë mjaftueshëm për të përmbushur nevojat e Ukrainës?

Që kur Rusia pushtoi Ukrainën mbi dy vjet më parë, presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy ka kërkuar vazhdimisht më shumë ndihmë ushtarake nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e Ukrainës në BE.

Në samitin Ukrainë-Evropë Juglindore në Tiranë, Shqipëri, në fund të shkurtit, ai shkoi një hap më tej dhe propozoi prodhimin e armëve së bashku me vendet e Ballkanit Perëndimor. “Unë propozoj një forum të përbashkët të industrisë së mbrojtjes midis Ukrainës, vendeve të Ballkanit dhe partnerëve tanë,” tha ai.

Kjo ngre pyetjen nëse rajoni i Ballkanit Perëndimor është teknikisht i aftë të përmbushë dëshirën e Zelenskyy. Dhe nëse po, a do të jetë e gatshme ta bëjë këtë Serbia, e njohur për lidhjet e saj të ngushta politike me Rusinë?

Pse Zelenskyy zgjodhi Ballkanin Perëndimor?

“Ndërsa vendet e Ballkanit Perëndimor nuk kanë prodhim të konsiderueshëm të armëve kryesore, ato kanë një numër fabrikash municioni dhe municioni është ajo për të cilën është e interesuar Ukraina,” thotë Katarina Gjokiq, një studiuese në Programin e Transferimeve të Armëve në Stokholm International Peace. Instituti i Kërkimeve.

Gjokiq tha për DW se pjesa më e madhe e prodhimit të armëve në rajon është e përqendruar në Bosnje-Hercegovinë, Kroaci dhe Serbi, ku disa kompani prodhojnë municion në kalibra të ndryshëm dhe për lloje të ndryshme armësh, duke përfshirë sisteme artilerie dhe mortaja.

“Ne kemi pak të dhëna të besueshme se sa municion mund të prodhojnë çdo vit – dhe sigurisht që është larg nevojave aktuale të Ukrainës – por duke qenë se Ukraina ka nevojë për sa më shumë municion të jetë e mundur, interesi për prodhimin e Ballkanit Perëndimor nuk është befasues,” tha Gjokiq.

Cilat vende në Ballkanin Perëndimor prodhojnë armë?

Sipas raportit të fundit të vitit 2021 nga Clearing House për Kontrollin e Armëve të Vogla dhe të Lehta të Evropës Juglindore dhe Lindore (SEESAC), Serbia kryeson vendin me një pjesë prej 65.79% të totalit të eksporteve dhe një fitim prej rreth 1.3 miliardë dollarë (1.2 miliardë euro). ) eksportuesi kryesor i armëve dhe municioneve në rajon. Kjo pasohet nga Bosnje-Hercegovina, e cila përbën 31.75% të totalit të eksporteve të rajonit.

Sipas vetë vendeve të Ballkanit, Shqipëria eksporton municion, Bosnje-Hercegovina dhe Mali i Zi eksporton armë dhe armë automatike të kalibrit 0.5 inç (12.7 mm), municione, bomba dhe raketa, Maqedonia e Veriut eksporton kryesisht municion dhe bomba, ndërsa Serbia eksporton një gamë më të gjerë. eksporton municione dhe armë, duke përfshirë bomba, granata, silurë, mina, raketa dhe municione të ngjashme luftarake.

Cili është qëndrimi i Serbisë për armët për Ukrainën?

Megjithëse presidenti serb Aleksandar Vuçiq e mirëpriti ngrohtësisht Presidentin Zelenskyy në samitin në Tiranë, ai nuk bëri asnjë deklaratë zyrtare për kërkesën e Zelenskyy për prodhim të përbashkët të armëve.

Deklarata e vetme në këtë drejtim erdhi nga kryeministri shqiptar Edi Rama, i cili u tha gazetarëve se presidenti Zelenskyy “ka folur me ne për mundësinë e bashkëpunimit, që do të thotë investim, prodhim dhe bashkëpunim dhe sigurisht të gjithë janë dakord, jo vetëm Shqipëria”.

Edhe pse Serbia e ka dënuar luftën e Rusisë në Ukrainë, ajo kurrë nuk ka vendosur sanksione kundër vendit.

Katarina Gjokiq, vetë serbe, i tha DW se pozicioni i politikës së jashtme dhe të sigurisë së Serbisë “mund të përshkruhet si oportunist dhe jo i përqendruar te Rusia”.

Kjo reflektohet edhe në eksportet e armëve të vendit: “Nuk është çështja nëse Serbia do të pranonte të eksportonte municion në Ukrainë, sepse bazuar në burime të hapura të inteligjencës, Serbia tashmë po e bën këtë, megjithëse përmes vendeve të treta”, tha ajo për DW. . “Ka disa foto që qarkullojnë në mediat sociale që tregojnë municione serbe të prodhuara së fundmi duke u përdorur nga trupat ukrainase. Megjithatë, qeveria serbe e konsideron këtë një çështje të ndjeshme në arenën e brendshme politike dhe nuk ka gjasa të mbështesë publikisht eksporte të tilla.”

Sipas Gjokiq, kur dokumentet e SHBA-së dolën vitin e kaluar që tregonin se Serbia ishte gati të eksportonte armë në Ukrainë – ose po e bënte tashmë – presidenti serb urdhëroi një pezullim të përkohshëm të të gjitha eksporteve të municioneve, zyrtarisht për t’i dhënë përparësi dërgesave për ushtrinë serbe, por me siguri si një ushtrim në kontrollin e dëmit.

“Duke gjykuar nga deklaratat e tij të fundit, argumenti ‘nuk mund të eksportojmë municion sepse na duhen’ është ende duke u përdorur, por kjo nuk do të thotë se municionet e prodhuara nga Serbia nuk do të shkojnë në Ukrainë.

Çfarë mund të bënte Shqipëria?

Ermal Jauri, president aktual i Shoqatës së Alumnive të Shqipërisë George C. Marshall, e sheh modernizimin e fundit të bazës ajrore të Kuçovës në Shqipëri me paratë e NATO-s si shembullin e përsosur të asaj që mund të bëhet.

Ai thotë se ish objektet e prodhimit të municioneve dhe bazat ushtarake të Shqipërisë janë pjesërisht funksionale dhe të certifikuara sipas standardeve të cilësisë GOST, të miratuara kryesisht nga vendet e CIS.

“Me investimin e duhur, këto qendra mund të modernizohen dhe të bëhen plotësisht funksionale brenda një kohe të shkurtër”, tha ai për DW. Para viteve 1990, këto qendra prodhonin municion mortajash, pistoleta kallashnikov, Makarov dhe Parabellum, pushkë Simonov, granata sulmuese dhe mbrojtëse dhe mina kundër personit.

“Nëse Shqipëria i bashkohet një nisme të tillë, ajo do të bënte një hap të madh drejt përmirësimit të sigurisë së vendit dhe rajonit”, vijoi ai.

Me apo pa mbështetjen e BE-së?

Në Konferencën e Sigurisë të Mynihut të këtij viti, Presidenti Zelenskyy u kërkoi partnerëve të BE-së të furnizojnë më shumë municion dhe armë. Kërkesa e tij erdhi vetëm disa javë pasi blloku pranoi publikisht se ishte shumë larg objektivit të tij për të dërguar miliona predha artilerie në Ukrainë deri në fund të marsit.

Josep Borrell, kryediplomati i BE-së, u kërkoi vendeve anëtare në fillim të këtij viti që të ndalojnë përkohësisht eksportet e armëve në vende të tjera përveç Ukrainës. “Të mos bësh asgjë nuk është një opsion,” tha ai, duke theksuar se “Shtetet Anëtare të BE-së duhet të gjejnë mënyra për të rritur mbështetjen për Ukrainën, në veçanti furnizimin me municione shumë të nevojshme”.

Pra, cilat vende evropiane janë në gjendje të ndihmojnë Ukrainën dhe Ballkanin Perëndimor të prodhojnë armë së bashku?

“Qeveria gjermane ka treguar interes në financimin e blerjes së municioneve për Ukrainën nga vendet jo anëtare të BE-së. Franca ka treguar gjithashtu se është e hapur për të blerë municion të prodhuar jashtë BE-së për Ukrainën,” tha Gjokiç. “Me Berlinin dhe Parisin në bord, përdorimi i fondeve të BE-së duket gjithashtu më i mundshëm.”

Sipas Ermal Jaurit, një nismë e tillë nuk mund të realizohet pa mbështetjen e aleatëve të NATO-s dhe BE-së të Ballkanit Perëndimor. “Kjo nuk është për shkak se aleatët nuk janë në gjendje të vazhdojnë vetë prodhimin e municioneve dhe pajisjeve luftarake, por mendoj se mbështetja e tyre për krijimin e një ideje të tillë në Ballkanin Perëndimor do të ulte ndjeshëm më të ulëta kostot e prodhimit të këtyre municioneve dhe pajisjeve ushtarake.” tha ai.

/www.dw.com