SHBA dhe partnerët e tyre evropianë do të kërkojnë të konsolidojnë një shtet properëndimor ukrainas

Tridhjetë vjet më parë ne u zgjuam në një botë në të cilën Lufta e Ftohtë dhe Bashkimi Sovjetik ishin histori. Lufta titanike ideologjike e shekullit të 20-të kishte përfunduar me fitoren e demokracisë liberale mbi komunizmin totalitar më pak se 50 vjet pas disfatës dërrmuese të një fashizmi po aq të neveritshëm. Ndërkohë që në Ballkan dhe në Kaukaz filluan luftërat etnike lokale, konflikti i fuqive të mëdha ishte dëbuar nga kontinenti evropian. Si e vetmja superfuqi e mbetur, Shtetet e Bashkuara patën mundësinë të riformësonin rendin evropian të sigurisë për të nxitur një paqe të qëndrueshme dhe një prosperitet gjithnjë në zgjerim.

Sot, ne përshëndesim vitin e ri në sfondin e tensionit në rritje dhe luftës së mundshme në Evropë. Ngritja ushtarake e Rusisë përgjatë kufirit me Ukrainën dhe retorika virulente kundër Ukrainës dhe Perëndimit kanë ngritur alarmin për një pushtim të afërt rus. Në një përpjekje për të penguar Moskën, Shtetet e Bashkuara kanë punuar për të mbledhur aleatët dhe partnerët e saj evropianë pas një sërë sanksionesh ndëshkuese nëse Rusia sulmon. Ndërsa kërcënon përdorimin e forcës, Rusia ka bërë thirrje për negociata, së pari me Shtetet e Bashkuara, që do të kodifikonin një ndarje të re të Evropës, duke e shtyrë sferën e ndikimit të Rusisë drejt perëndimit në Evropë, për të zhbërë atë që e sheh si një ofensivë 30-vjeçare e cila solli në pragun e saj institucionet armiqësore euro-atlantike.

Shtetet e Bashkuara kanë rënë dakord për bisedime këtë muaj, por nuk ka asnjë rrugë të qartë për të kapërcyer ato që duken të jenë dallime të papajtueshme midis Uashingtonit dhe Moskës mbi themelet e sigurisë evropiane.

A kishte një rrugë tjetër gjatë 30 viteve të fundit që do të kishte çuar në një të tashme më shpresëdhënëse? A do t’i kishte dhënë Rusisë një aksion më të madh në sistem një vendim për të zhvilluar plotësisht Partneritetin për Paqe – i cili solli të gjitha vendet e rajonit, përfshirë Rusinë, në një strukturë të ndërtuar rreth vendeve thelbësore të NATO-s? A mund të kishte ofruar Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë themelin për një strukturë sigurie pan-evropiane në të cilën Rusia ishte investuar plotësisht? A do të kishte ofruar, nëse jo shmangia e zgjerimit të NATO-s, por një ritëm më i ngadaltë, një mundësi më e madhe për të modifikuar vlerësimin e Rusisë për aleancën dhe madje të ofronte një rrugë të besueshme drejt anëtarësimit rus? Nuk do ta dimë kurrë. Historia nuk e argëton gjendjen nënrenditëse.

Por ndoshta po flasim për shkallën e rivalitetit midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara, jo për një mundësi të humbur në partneritet. Ishte vetëm çështje kohe përpara se përpjekja e gjatë amerikane për të zgjeruar sferën e shteteve demokratike në Evropë, si një shtyllë e sigurisë së saj, përfundimisht do të përplasej me përpjekjet historike të Rusisë për të shtrirë perimetrin e saj të sigurisë sa më thellë në Evropë për të mbrojtur një një regjim politik që është thelbësisht i huaj ndaj normave mbizotëruese të Evropës Perëndimore dhe qëndron mënjanë nga trajektorja historike e zhvillimit evropian drejt një demokracie gjithnjë e më të madhe.

Pasi Rusia kishte filluar të rikuperohej nga kriza e thellë politike dhe socio-ekonomike e dekadës së parë post-sovjetike nën udhëheqjen e presidentit Putin, pyetja e vetme ishte se kur dhe ku Moska do të merrte një qëndrim kundër asaj që e ka parë si shkelje të Uashingtonit ndaj sigurisë së saj. Është, në fakt, mbresëlënëse që Rusia e ka hedhur dorezën vetëm tani, kur kufiri i saj i sigurisë në Evropë është më i ngushti që kur Perandoria Ruse u krijua 300 vjet më parë dhe hyri në sistemin evropian të ekuilibrit të fuqisë.

Në këtë këndvështrim, ngjarjet e sotme janë vetëm versioni më i fundit i një gare midis Rusisë dhe Evropës që është shtrirë tre gjatë shekujve të fundit. Vija ndarëse midis Evropës dhe sferës ruse të ndikimit në Evropë është gravituar drejt perëndimit dhe lindjes me kalimin e kohës si pasojë e sprovave periodike të armëve. Rezultatet janë kodifikuar nga traktatet në fund të garave ushtarake ,të falsifikuara në Kongresin e Vjenës në 1814-15, Kongresin e Berlinit në 1878, Traktatin e Versajës në 1919, Konferencën e Jaltës në 1945 dhe Aktin Final të Helsinkit në 1975.

Ajo që është unike për situatën aktuale është se Moska insiston në rivizatimin e hartës së Evropës përpara një prove të madhe armësh dhe jo si pasojë e një gjëje të tillë. Nëse Shtetet e Bashkuara (dhe Perëndimi në tërësi) angazhohen, rezultati nuk ka të ngjarë të jetë një strukturë e qëndrueshme sigurie me një vijë të qartë ndarëse, por më tepër një në të cilin do të lëvizë konkurrenca për Ukrainën – përmes së cilës do të vihet vija në një fazë tjetër, e përqendruar më shumë në formësimin e zhvillimit të brendshëm të vendit nëpërmjet angazhimit aktiv brenda Ukrainës, sesa me forcën e armëve nga jashtë.

Shtetet e Bashkuara dhe partnerët e tyre evropianë do të kërkojnë të konsolidojnë një shtet properëndimor ukrainas që mund të integrohet plotësisht në institucionet euroatlantike, ndërsa Rusia do të veprojë për të parandaluar atë konsolidim dhe për të tërhequr pjesë të veçanta të Ukrainës fort në orbitën e saj. Sfida është të zvogëlohet rreziku që kjo garë të përfundojë me një provë armësh dhe të ndërtohet një në të cilën fitorja do të vijë në vend të kësaj nga akumulimi i qëndrueshëm i avantazheve, që rriten me kalimin e kohës.

Ky rezultat nuk duhet të jetë përtej aftësive të diplomatëve të sotëm. Por do të kërkojë që ata ta bëjnë fokusin e negociatave jo çështje parimesh të papajtueshme, por hapa pragmatikë për të zbutur tensionet. Asnjëra palë nuk është gati të kapitullojë, por të dyja ka të ngjarë të bien dakord për masat që plotësojnë nevojat e tyre minimale të sigurisë, duke lënë të hapur mundësinë për të arritur qëllimet e tyre përfundimtare në të ardhmen. Pra, le të fillojë diplomacia.

Analizë nga Thomas Graham-një anëtar i shquar në Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë, ish-drejtor i lartë për Rusinë në stafin e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të SHBA-së gjatë administratës së Xhorxh W. Bush.

Burimi: The Hill