Moldavia ka nevojë për armë perëndimore

Samiti i dytë i Komunitetit Politik Evropian (EPG) u zhvillua në Kishinau më 1 qershor. 45 liderë nga i gjithë kontinenti u mblodhën për të treguar solidaritetin e tyre me Ukrainën dhe angazhimin e tyre të përbashkët ndaj Moldavisë, edhe pse Rusia punon për të destabilizuar vendin.

E megjithatë ende nuk duket se shumëkujt e kuptojnë se nëse Rusia do të kishte triumfuar dhe do të kishte nënshtruar Ukrainën, Moldavia do të ishte objektivi i radhës. Në rastin më të mirë, vendi do të kishte humbur përgjithmonë rajonin e shkëputur të Transnistrisë dhe do të ishte detyruar të instalonte një qeveri kukull.

Në shkurt 2023, Presidenti i Moldavisë bëri një sërë akuzash alarmante kundër Rusisë, duke pretenduar se Rusia kishte komplotuar të përdorte diversantë të huaj për të rrëzuar qeverinë. Motivi i këtij plani ishte pengimi i përparimit të Moldavisë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian (BE) dhe përdorimi i vendit si peng në konfliktin e vazhdueshëm me Ukrainën. Raportet tregojnë se shërbimet ruse të inteligjencës kanë ushtruar ndikim të gjerë mbi seksione të opozitës moldave.

Autoritetet moldave shprehën shqetësimin pasi Rusia kreu manovra të paparalajmëruara ushtarake në rajonin e shkëputur të Transnistria në fund të prillit. Për më tepër, gjenerali në pension dhe ish-drejtori i CIA-s, David Petraeus, theksoi cenueshmërinë e Moldavisë ndaj kërcënimeve të mundshme. Si rezultat, Polonia njoftoi kohët e fundit se kishte dhuruar një ngarkesë me furnizime vdekjeprurëse, duke përfshirë armë, municione dhe pajisje, për të forcuar forcat policore të Moldavisë.

Transnistria, e cila shtrihet midis Ukrainës dhe pjesës tjetër të Moldavisë, ka qenë një pikë ndezjeje për dekada. Në vitin 1990, Transnistria shpalli pavarësinë e saj nga Moldavia, duke çuar në një konflikt të armatosur që zgjati deri në një armëpushim në 1992. Deri më sot, rreth 1500 ushtarë rusë janë vendosur atje si “forca paqeruajtëse”, pavarësisht thirrjeve të vazhdueshme të qeverisë moldave për t’i dhënë fund okupimit. Konflikti ende i ngrirë mund të shpërthejë në çdo kohë nëse Rusia vendos të veprojë dhe mund të ketë një depo masive municionesh të kohës së Luftës së Ftohtë në fushën e betejës, shpërthimi i së cilës do të regjistrohej nga vëzhguesit e tërmeteve.

Politika e jashtme aktuale e Moldavisë dhe përpjekjet për të forcuar lidhjet me NATO-n mund të perceptohen gjithashtu si një kërcënim për interesat e Rusisë. Ndërsa Moldavia ndjek një qëndrim pro-perëndimor, euroatlantik, tensionet me Rusinë vazhdojnë të zbehen. Situata në Moldavi është delikate dhe e paqëndrueshme.

Mikhail Galuzin, nënkryetari i ministrisë së jashtme të Rusisë, ka lënë të kuptohet në mënyrë kërcënuese se “kursi euro-atlantik” i Moldavisë mund të çojë potencialisht në një situatë të ngjashme me pushtimin e paprovokuar të Ukrainës nga Rusia. Kjo deklaratë dhe deklarata të ngjashme nga zyrtarë të tjerë rusë duket se tregojnë se neutraliteti i Moldavisë është në rrezik. Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov akuzoi autoritetet moldave se janë anti-ruse dhe se po përpiqen të “çrrënjosin çdo gjë që është ruse”. Këto deklarata sugjerojnë se Rusia e sheh Moldavinë si një objektiv të mundshëm, ashtu si para pushtimit të Ukrainës.

Më 5 shtator 2022, presidenti rus Vladimir Putin nënshkroi një dokument të titulluar “Koncepti i politikës humanitare të Federatës Ruse jashtë vendit”, që synon të jetë pjesë e strategjisë së sigurisë kombëtare dhe politikës së jashtme të Rusisë. Qëllimi i “politikës humanitare” të Rusisë është ruajtja dhe promovimi i vlerave të “botës ruse”. Ky koncept përdoret për të justifikuar ndërhyrjet ruse në vende të tjera si Ukraina.

Që nga fitimi i pavarësisë nga Bashkimi Sovjetik në vitet 1990, Moldavia ka luftuar për t’u lidhur me Lindjen ose Perëndimin. Afërsia me Rusinë, betejat e brendshme për pushtet, trashëgimia sovjetike, varësia nga fuqitë e jashtme dhe historia e kontrolluar si një shtet sovran e kanë bërë të nevojshme dhe të vështirë për Moldavinë që të modernizojë vetë ushtrinë e saj.

Forcat e armatosura moldave janë të vogla me rreth 6000 ushtarë aktivë. Modernizimi i forcave të armatosura është i vështirë – shumica e pajisjeve datojnë nga vitet 1960 dhe 1980. Ushtria duhej të shiste ose çaktivizonte shumë nga asetet e saj, duke përfshirë avionë luftarakë dhe pajisje të tjera.

Edhe pse Ministria e Mbrojtjes e Moldavisë njoftoi planet e modernizimit pasi Rusia pushtoi Ukrainën në vitin 2014, pak nga këto plane janë zbatuar. Dhe megjithëse buxheti i mbrojtjes do të rritet me 68% në 2024 në krahasim me 2022, kjo është vetëm rreth 80 milionë dollarë, d.m.th. H. vetëm 0.55% e PBB-së së vendit.

Kjo duhet të ndryshojë nëse Moldavia dëshiron të sigurojë një pengesë të mjaftueshme ndaj agresionit rus. Qeveria e vendit dhe miqtë e saj perëndimorë duhet t’i japin përparësi trajnimit dhe pajisjes së forcave të armatosura moldave me aftësi moderne për të përmirësuar efikasitetin dhe ndërveprueshmërinë e tyre. Suksesi i programit të trajnimit të Ukrainës me orientim perëndimor, i cili i ka dhënë asaj një avantazh strategjik ndaj Rusisë, shërben si model. Fuqitë e mëdha evropiane duhet të investojnë në një nismë të ngjashme trajnimi për Moldavinë për të rritur gatishmërinë ushtarake të vendit dhe për të forcuar përafrimin me kornizat perëndimore të sigurisë.

Moldavia është e vetëdijshme për çështjet, veçanërisht nën kryeministrin e saj të ri, Dorin Recean, një udhëheqës veteran i cili më parë ishte një këshilltar i nderuar për sigurinë kombëtare dhe ministër i brendshëm.

Në Konferencën e Sigurisë së Mynihut në shkurt, presidentja moldave Maia Sandu u bëri thirrje vendeve të NATO-s që të pajisin Moldavinë me sisteme të mbrojtjes ajrore. Ndërsa qeveria moldave nuk e ka braktisur zyrtarisht qëndrimin e saj neutral, ajo ka sinjalizuar pa mëdyshje dëshirën e saj për mbështetjen e NATO-s nëse kriza përshkallëzohet. Megjithatë, deri më tani, NATO ka pranuar vetëm t’i sigurojë Moldavisë një paketë të re ndihme “jo vdekjeprurëse”.

Nëse pushtimi në shkallë të plotë i Ukrainës e ka bërë të qartë një gjë, është se investimet relativisht të vogla fillestare e kursejnë nevojën për ndihmë shumë më të madhe pas pushtimit ose destabilizimit rus. Kjo qasje jo vetëm që siguron pavarësinë e Moldavisë, por gjithashtu i dërgon një mesazh të qartë Rusisë se bota perëndimore është e bashkuar në kundërshtimin e ambicieve të saj perandorake./cepa.org/