Serbia, Bullgaria dhe përpjekja për të shpëtuar nga ‘përqafimi i gazit’ rus

Presidentët e Serbisë dhe Bullgarisë kanë shënuar fillimin e punës për ndërtimin e një interkonjeksioni të gazit mes dy vendeve, duke shënuar synimin e tyre zyrtar për t’u çliruar nga varësia ruse.

Diversifikimi. Një fjalë e përdorur shpesh në deklaratat zyrtare pas pushtimit rus të Ukrainës. Nëse do të kishin arritur ta bënin këtë, do t’i kishin çliruar të dy vendet nga varësia nga gazi rus, të cilin Kievi pretendon se po e paguan me ‘paratë e gjakut’.

Ndryshe nga Bullgaria, Serbia nuk është ende anëtare e Bashkimit Evropian dhe zyrtarët e saj hezitojnë të vendosin sanksione kundër Rusisë. Bullgaria, e cila kufizohet me Serbinë në juglindje, ka vendosur sanksione kundër Kremlinit si një anëtar i BE-së.

Megjithatë, të dy vendet po përballen në mënyrën e tyre me varësinë e tyre pothuajse totale nga gazi rus.

Rasti i Serbisë

Serbia aktualisht është plotësisht e varur nga gazi rus. Ajo arrin të plotësojë pak më pak se 13% të nevojave të saj nëpërmjet prodhimit vendas, duke importuar pjesën tjetër ekskluzivisht nga Federata Ruse.

Ky gaz furnizohet në Serbi nëpërmjet gazsjellësit Rrjedha Turke, i cili kalon nëpër Serbi nga kufiri bullgar në Hungari.

Vetë projekti është pjesë e ambicies afatgjatë të Rusisë për të minimizuar transportin e gazit përmes Ukrainës duke ndërtuar rrugë alternative.

Shkalla në të cilën gazi është bërë një çështje politike dëshmohet nga fakti se në tetor të vitit 2021, presidenti serb Aleksandar Vuçiq konfirmoi se Rusia kishte propozuar ta bënte gazin tre herë më të shtrenjtë se tani.

Në muajt që nga skadimi i kontratës së çmimit të gazit, Serbia dhe Rusia kanë negociuar një çmim të ri.

Rezultati i negociatave, siç u njoftua nga Vuçiq në nëntor 2021, është se çmimi do të mbetet i pandryshuar për gjashtë muajt e ardhshëm, pra në 270 dollarë për mijë metra kub.

Gjashtë muaj më vonë, dhe tre muaj pas pushtimit rus të Ukrainës, Vuçiq, pas bisedimeve me presidentin rus Vladimir Putin, njoftoi se Serbia do të kishte një çmim shumë të favorshëm të gazit dhe se kontrata do të nënshkruhet për tre vjet.

Vuçiq tha se çmimi do të jetë midis 340 dhe 350 dollarë për 1000 metër kub gaz, por se “ky nuk është çmimi përfundimtar sepse do të varet nga sasia që do të furnizohet”.

Edhe pse Serbia është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian (BE), ajo refuzon të vendosë sanksione kundër Rusisë, pavarësisht thirrjeve nga Perëndimi.

Rasti i Bullgarisë

Kompania shtetërore ruse e energjisë Gazprom njoftoi në fund të prillit 2022 se do të ndalonte furnizimin me gaz për Bullgarinë.

Një muaj më parë, autoritetet bullgare kishin njoftuar se nuk kishin ndërmend të paguanin gazin rus në rubla, siç kishte kërkuar presidenti rus nga të gjithë furnizuesit e BE-së të këtij produkti energjetik.

Pas vendimit të Gazprom për të shkurtuar furnizimin me gaz në vendin e tij, ministri bullgar i Energjisë Aleksandar Nikolov njoftoi se Bullgaria ishte një partner besnik për të gjitha vendet fqinje.

Deri në ndërprerjen e furnizimit, Bullgaria kishte plotësuar më shumë se 90% të nevojave të saj për gaz me furnizime nga Rusia.

Pas ndërprerjes, Bullgaria, e cila sipas Reuters ka nevojë për rreth tre miliardë metra kub gaz në vit, merrte një miliard metër kub gaz në vit nga Azerbajxhani dhe pjesën tjetër e bleu në treg.

Kompania shtetërore bullgare e gazit Bulgargaz ka nënshkruar një kontratë afatgjatë me kompaninë shtetërore të gazit të Turqisë Botas, duke i dhënë asaj akses në rrjetin e gazit fqinj të Turqisë dhe terminalet e gazit natyror të lëngshëm (LNG) për të ndihmuar me furnizimin, njoftoi Reuters në 3 janar.

Sipas marrëveshjes së re 13-vjeçare, Bulgargaz do të jetë në gjendje të përdorë terminalet LNG të Turqisë për dërgesat e mallrave, të cilat do të transportohen në Bullgari nëpërmjet rrjetit të gazit të Botas.

Diversifikimi

Më 1 shkurt, presidentët e Serbisë dhe Bullgarisë, Aleksandar Vuçiq dhe Rumen Radev, njoftuan zyrtarisht fillimin e ndërtimit të gazsjellësit Bullgari-Serbi në Kostinbrod.

Interkonektori “Bullgari-Serbi” (IBS) në Serbi do të jetë 109 kilometra i gjatë dhe gjatësia totale e gazsjellësit të dyanshëm përmes dy vendeve është 170 kilometra, nga Novi Iskar afër Sofjes deri në Nish.

Tubacioni ka një kapacitet prej 1.8 miliardë metra kub gaz në vit dhe pritet të jetë funksional në mesin e vitit 2023.

Komisioneri Evropian për Energjinë Kadri Simson e konsideroi projektin të rëndësishëm për diversifikimin e furnizimeve me gaz dhe vendimtar për të gjithë rajonin.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiq falënderoi BE-në për mbështetjen e saj financiare. Ai tha se interkonektori do t’i mundësojë Serbisë të rrisë furnizimin e saj me gaz natyror të lëngshëm.

“Kjo është një gjë e madhe, një projekt evropian, ne do të furnizojmë vende të tjera përmes vendit tonë”, tha Vuçiq, duke falënderuar Bullgarinë që Serbia “nuk ka pasur asnjë ditë probleme me Bullgarinë për shkak të tranzitit të Rrjedhës Turke”.

Ai shtoi se interkonektori financohet me 22 milionë euro nga buxheti dhe do të sigurojë më shumë burime energjetike dhe do të lidhë Serbinë me Evropën dhe botën.

Kostoja totale e gazsjellësit Nish – Dimitrovgrad – Bullgari është 85.5 milionë euro, nga të cilat Banka Evropiane e Investimeve (EIB) po jep hua 25 milionë euro, 49.6 milionë euro është një grant i bashkëfinancuar nga Bashkimi Evropian në fondet e pranimit në IPA kurse pjesa tjetër e kostos do të mbulohet nga buxheti i Serbisë dhe fondet e kompanisë publike Srbijagas.

Marrëveshja për ndërtimin e gazsjellësit Nish-Dimitrovgrad u nënshkrua në vitin 2010 dhe puna për ndërtimin e lidhjes së gazit në Serbi filloi në shkurt të vitit 2022.

Falë tubacionit me Greqinë, i cili përfundoi në tetor, Bullgaria do të marrë gaz natyror nga Azerbajxhani dhe LNG (gaz natyror i lëngshëm) përmes portit të Aleksandropolis në Greqinë veriore.

Ky tubacion është pjesë e nismës më të gjerë të Korridorit Jugor të Gazit të Bashkimit Evropian (BE), e cila synon të reduktojë varësinë e Evropës nga gazi rus. Burimi kryesor i furnizimit do të jetë fusha e gazit Shah Deniz në Detin Kaspik, në territorin që i përket Azerbajxhanit.

Gazi do të shkonte nga Azerbajxhani në Evropë përmes seksioneve të tubacioneve të Kaukazit Jugor, Trans-Anadollit dhe Trans-Adriatik./RSE/