Serbia nuk do të jetë në gjendje të mbijetojë pa energjinë bërthamore, tha së fundmi presidenti serb Aleksandar Vuçiq në Bruksel, ku po merrte pjesë në një samit ndërkombëtar për energjinë bërthamore.
Ai shtoi se Serbia është e interesuar të bashkëpunojë në përdorimin e kësaj energjie për të prodhuar energji elektrike dhe se “do të marrim të paktën katër reaktorë të vegjël modularë për të zëvendësuar 1200 megavat. Nuk e dimë se si do ta bëjmë këtë, si do të shkojmë. për ta financuar, sepse është rreth 7.5 deri në tetë miliardë euro”.
Vuçiq kërkoi ndihmë ndërkombëtare për përpjekjet e tij në Bruksel dhe ftoi drejtorin e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike, Rafael Grossi, që sa më parë të jetë mysafir në Beograd.
Gjatë vizitës së tij në Paris (8 prill), ai njoftoi gjithashtu një Memorandum Mirëkuptimi me kompaninë franceze të energjisë elektrike EDF. “Ne do të diskutojmë me ta se si të fitojmë ekspertizë për një sërë çështjesh në mënyrë që të punojmë së bashku në të ardhmen nga hidrocentralet dhe ato bërthamore.”
Ajo që duhet të shqetësohemi sot, tha ai, është se si do të kemi energji elektrike dhe ekonomi në të ardhmen. “Ne do të nënshkruajmë një memorandum mirëkuptimi me EDF dhe besoj se do të bëjmë shumë me ta. Në botën e sotme, kur rrethohesh nga vende që nuk janë gjithmonë simpatike ndaj teje, duhet të shikosh se si të bësh gjëra të ndryshme. Nëse është energji bërthamore, kjo është vetëm një pjesë e saj”.
Kujtojmë se Vuçiq e bëri kërkesën për domosdoshmërinë e një termocentrali bërthamor në nëntor 2021, kur priti në Beograd Aleksei Likhachev, kreun e korporatës shtetërore ruse të energjisë atomike Rosatom.
What is being built in Serbia: an innovative center or a nuclear power plant?
Në atë takim u diskutua për mundësinë e ndërtimit të një termocentrali bërthamor në Serbi me mbështetjen e Rosatom, gjegjësisht Rusisë.
“Le të shohim se si do të zhvillohen gjërat, por ne kemi nevojë për kohë shtesë për t’u konsultuar me partnerët tanë rusë për hapat e ardhshëm në të ardhmen,” tha Vuçiq në atë kohë.
Duke gjykuar nga lajmet që dolën nga Rusia më 25 mars, hapi i parë në bërthamimin e Serbisë duket se ka përfunduar në Soçi, ku ministrja e Shëndetësisë e Serbisë, Danica Grujicic nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi me Alexei Likhachev, CEO i korporatës, në margjinat e Rosatom, ATOMEXPO 2024 forumi ndërkombëtar për mjekësinë bërthamore.
Të dy palët ranë dakord të zbatojnë projekte të përbashkëta në fushën e aplikimit të teknologjive bërthamore joenergjetike në kujdesin shëndetësor, me fokus zhvillimin e mjekësisë bërthamore.
Kujtojmë se Kanadaja dhe SHBA vendosën sanksione kundër sektorit bërthamor rus vitin e kaluar. Objektivat ishin filialet e korporatës shtetërore ruse bërthamore Rosatom. Megjithatë, Perëndimi ka ende lidhje me Rosatom, e cila dominon zinxhirin e furnizimit me karburant bërthamor.
Hapi tjetër për Serbinë mund të jetë ndërtimi i një termocentrali bërthamor, megjithëse ka shumë të panjohura rreth kësaj.
Dubravka Xhedoviq Handanoviq, Ministre e Minierave dhe Energjisë, thotë se futja e mundshme e energjisë bërthamore është një projekt afatgjatë, por se tashmë po diskutohet për kthimin e ekspertëve vendas nga jashtë dhe duke shqyrtuar se nga cili vend Serbia mund të importojë teknologji.
“Nuk është një projekt afatshkurtër, ndoshta po flasim për 2039, 2040, nëse do ta bënim tani. Na takon neve të bëjmë plane, e dimë që u deshën të paktën gjashtë vjet para se të mund të fillonim”, tha ajo.
Đedović Handanović: Ako uvedemo nuklearnu energiju, to će biti najranije 2039. godine
Mes historive për sigurinë kombëtare, tërheqjes së Serbisë nga Këshilli i Evropës dhe “presionit të vazhdueshëm ndaj Serbisë dhe serbëve”, Vuçiq arriti të shpallte heqjen e moratoriumit për energjinë bërthamore vetëm një ditë pas mbërritjes nga Brukseli. Një gjë të tillë nuk e ka penguar as fakti se nuk është ekspert i energjetikës apo ekologjisë e as që opinioni ekspert në Serbi nuk ka dhënë vlerësimin e tij.
“Ne do të heqim moratoriumin, duhet të mbijetojmë dhe të kemi energji elektrike. Franca dëshiron të rrisë kapacitetin e centraleve bërthamore. Një termocentral tradicional bërthamor do të zgjidhte të gjitha problemet tona. Është një shumë e madhe parash dhe gjithçka duhet të jetë e sigurt. Është energji e gjelbër e pastër dhe kjo është arsyeja pse ne kemi nevojë për një ekonomi të mirë. “Ne duhet të fillojmë ndërtimin e tubacionit të naftës këtë vit,” tha Vuçiq për TV Prva.
Në këtë rrugë, pranoi ai, Serbia përballet me tre probleme – nuk ka ekspertë në përdorimin e energjisë bërthamore, nuk di të financojë projektet, megjithëse ka interes për katër termocentrale bërthamore modulare, por kjo nënkupton një shumë të 7.5 miliardë euro dhe 8 miliardë euro respektivisht.
Në nëntor të vitit 2021, në Beograd, ai foli me CEO të Rosatom për një, jo për katër termocentrale bërthamore, duke thënë se ndërtimi i një centrali mund të kushtojë deri në 10 miliardë euro.
Si problem të tretë, Vuçiq përmendi ndryshimin në kornizën legjislative dhe shprehitë e njerëzve në lidhje me burimet e energjisë.
“Deri në vitin 2050 do të konsumojmë katër herë më shumë energji elektrike dhe sot vështirë se mund ta korrigjojmë këtë, sepse nevojat si të ekonomisë ashtu edhe të konsumatorëve privatë janë shumë më të larta, duhet të ndërtojmë një tubacion nafte, të shkojmë me lidhje të reja, të sigurojmë rezerva shtesë të gazit dhe kërkoj nga rusët të na japin mundësinë të shkojmë atje ku ka naftë dhe gaz, duhet të shkojmë me një tubacion nafte në Hungari, por të ndërtojmë objekte magazinimi më të mëdha”, tha Vuçiq.
Komuniteti i ekspertëve i referohet faktit se ndërtimi i termocentraleve bërthamore është ligjërisht i ndaluar në Serbi.
Ligji për ndalimin e ndërtimit të termocentraleve bërthamore është miratuar nga Kuvendi i RSFJ-së më 16 qershor 1989.
Ligji u miratua në fakt pas katastrofës bërthamore të Çernobilit më 26 prill 1986. Debatet, mitingjet anti-bërthamore dhe nënshkrimi i peticioneve kundër ndërtimit të termocentraleve bërthamore u zhvilluan në të gjithë Jugosllavinë pas kësaj ngjarjeje.
Strategjia aktuale për Zhvillimin e Energjisë së Serbisë thotë se ndërtimi i termocentraleve bërthamore nuk duhet të përjashtohet plotësisht si një opsion, duke pasur parasysh kufizimet mjedisore për gjenerimin ekzistues dhe nevojat e ardhshme.
Serbia u angazhua në procesin e anëtarësimit në Bashkimin Evropian për të hequr gradualisht qymyrin deri në vitin 2050.
Duke qenë se Serbia është i vetmi vend në Evropë që nuk i është bashkuar sanksioneve të BE-së kundër Rusisë dhe se mban lidhje miqësore me Moskën, ndërsa aspiratat e saj për integrim evropian janë thjesht deklarative, nuk përjashtohet që Rosatom të vijë në ndihmë.
Vitet e fundit, Korporata Shtetërore Ruse e Energjisë Atomike ka shprehur interes për ndërtimin e një centrali bërthamor në Serbi.
Rusia tashmë po ndërton termocentrale bërthamore në Hungarinë dhe Bullgarinë fqinje dhe eksportimi i energjisë bërthamore të teknologjisë së lartë është një nga atutë e Moskës në tregun botëror, sipas ekspertit rus Konstantin Simonov, Drejtor i Përgjithshëm i Fondit Kombëtar të Sigurisë së Energjisë, raportoi BBC në serbisht.
“Rosatom po punon në mënyrë aktive për të krijuar mundësi të reja për eksportin e teknologjisë bërthamore dhe shteti rus e mbështet këtë, ndaj besoj se do të jemi gati të ndërtojmë një termocentral të tretë bërthamor në Ballkan”, shton ai.
Punë në Iran
E themeluar në vitin 2007, Rosatom është një nga kompanitë më të mëdha bërthamore në botë dhe prodhuesi i parë i energjisë elektrike në Rusi.
Përveç ish-republikave të BRSS si objektivat kryesore të biznesit, një vit më parë, shkruante The Geopost, Rosatom zbatoi një projekt në Lindjen e Mesme, kryesisht në Iran. Marrëveshja u arrit në vitin 2011, ndërsa qendra u ndërtua në qytetin e Bushehrit dhe u emërtua Bushehr 1. Projekti do të zgjerohet me Bushehr 2 dhe 3. Puna në kantier filloi në vitin 2016 dhe synohet të përfundojë deri në vitin 2026. Bushehr 1 është termocentrali i parë bërthamor në Lindjen e Mesme. Zbatimi i këtij projekti pritet të rrisë tensionet mes Rusisë dhe SHBA-së pasi Irani përballet me sanksione për zhvillimin e tij bërthamor./The Geopost/