Kush po rekruton kubanezë për të luftuar në Ukrainë? Një agjent udhëtimesh në Rusinë provinciale, për shembull

Kubanët – dy 19-vjeçarë të quajtur Alex Vega dhe Andorf Velasquez – rrëfyen se si u plagosën së bashku me trupat ruse në Ukrainë.

Nga një spital ushtarak në rajonin rus të Kaliningradit, të dy raportuan se kishin udhëtuar për në Rusi “për të fituar disa para”. Udhëtimi u organizua dhe u pagua paraprakisht nga tre gra – dy ruse dhe një kubaneze.

Me të mbërritur në Moskë, të dy i thanë një blogeri të njohur kubanez se u detyruan të nënshkruanin një kontratë në rusisht, të cilën nuk e kuptonin, dhe më pas u dërguan në qytetin provincial të Ryazanit, ku u strehuan në një konvikt shkolle.

Ata përfunduan në vijën e frontit në Ukrainë, ku iu desh të hapnin llogore – dhe përfundimisht u plagosën, siç rrëfyen në videon e gushtit 2023.

Gati 44 muaj pasi nisi sulmin e saj të plotë ndaj Ukrainës, Rusia ka angazhuar gati 700,000 burra në luftën e saj, sipas vlerësimeve ukrainase dhe perëndimore. Dhe Moska e ka hedhur rrjetën e saj gjerësisht për të ruajtur një furnizim të qëndrueshëm me personel: Rreth 12,000 koreano-veriorë besohet se po luftojnë përkrah forcave ruse.

Të parët midis kombësive të tjera? Kubanët.

Inteligjenca ukrainase vlerëson se u rekrutuan disa mijëra kubanë, shumë prej të cilëve u mashtruan për të luftuar përkrah njësive ruse. Një dokument i brendshëm i Departamentit të Shtetit të SHBA-së, i parë nga Reuters, e vendos numrin e kubanëve që luftojnë në Ukrainë në rreth 5,000, dhe zyrtarët amerikanë pretendojnë se qeveria kubaneze po i mbështet ata në mënyrë aktive.

Sipas zyrtarëve ukrainas që udhëtuan në Uashington muajin e kaluar për të informuar anëtarët e Kongresit, një total prej të paktën 20,000 kubanezësh po presin “udhëtimin dhe detyrën” e tyre në Rusi.

Qindra, ndoshta mijëra, kubanezë mund të jenë rekrutuar nga një agjente udhëtimesh shumëgjuhëshe 41-vjeçare nga Ryazan: Në fakt, u rekrutuan më shumë se 3,000 të huaj, sipas një letre nga avokatja e saj të marrë ekskluzivisht nga Systema, divizioni hetimor rus i RFE/RL.

Dhe ajo nuk ishte e vetmja.

“Kubanë në Moskë”

Që nga fillimi i pushtimit rus, është shfaqur një rrjet i larmishëm programesh rekrutimi, ndonjëherë me miratim zyrtar të qeverisë, ndonjëherë me më pak mbështetje zyrtare. Kompani private mercenare si Grupi Wagner, për shembull, ndërtuan rrjetin e tyre të rekrutimit të sanksionuar duke synuar të burgosurit rusë.

Detajet se si Vegas dhe Velasquez mbërritën në Ukrainë janë të paqarta; asnjëri nuk mund të gjendet për komente të mëtejshme.

Megjithatë, përshkrimi i saj i udhëtimit ka disa detaje që përputhen me planin e Yelena Smirnovës, një grua ruse që drejtonte agjencinë e saj të udhëtimit në Ryazan, një qytet rreth 200 kilometra në juglindje të Moskës.

Historia e saj përputhet gjithashtu me atë të Frank Manfugës, një kubanez 36-vjeçar i cili u kap nga trupat ukrainase në mars të vitit 2024, tre muaj pasi iu bashkua ushtrisë ruse. Në intervista me Schemes, divizioni hetimor i shërbimit ukrainas të RFE/RL, ai pretendoi se ishte joshur të hipte në një aeroplan për në Rusi me premtimin e një pune në ndërtim.

Në fillim të vitit 2023, Smirnova filloi të postonte njoftime pune në gjuhën spanjolle në Facebook dhe homologun e saj rus, VK, në një grup në gjuhën spanjolle të quajtur “Kubanë në Moskë”.

Njoftimet për punë, të cilat janë fshirë që atëherë, ofronin një bonus nënshkrimi, një pagë mujore prej afërsisht 200,000 rubla (2,000 dollarë amerikanë) dhe, në fund të fundit, shtetësi ruse. Shumat ishin shumë më të larta se pagën mesatare në Kubë.

Sipas kushteve të kontratës, të detajuara në letrën e avokatit mbrojtës të siguruar nga Systema, Smirnova do të mbulonte shpenzimet e udhëtimit të aplikantit nga Havana në Moskë, akomodimin në Rusi dhe shpenzimet përkatëse.

Me mbërritjen në Rusi, individi do t’i rimbursonte këto shpenzime pasi të nënshkruante një kontratë. Smirnova ose stafi i saj do të bënin një kopje të kartës bankare të individit dhe do të tërhiqnin një pagesë fillestare prej saj për të mbuluar shpenzimet e tyre.

Një artikull i majit 2023 në gazetën Ryazanskiye Vedomosti detajoi se si një grup rekrutësh të rinj nga Rusia dhe Kuba kishin nënshkruar kontrata të reja. “Motivimi kryesor është të ndihmojmë atdheun tonë në këto kohë të vështira për të, dhe komponenti financiar është një bonus i mirë”, citoi gazeta të thoshte një rekrutues ushtarak vendas.

“Shtrembërim i fakteve”

Megjithatë, në verën e vitit 2023, një grup prej rreth një duzine rekrutësh kubanë refuzuan të bënin pagesa për Smirnovën. Disa muaj më vonë, disa kubanë pretenduan në intervista për median se ajo kishte devijuar para nga llogaritë e tyre bankare. Më 25 prill 2024, u paraqitën dy ankesa zyrtare në polici, dhe një e tretë pasoi të nesërmen.

Po atë muaj, Smirnova u arrestua, u akuzua për vjedhje dhe u burgos.

Në një letër drejtuar Avokatit të Popullit të të Drejtave të Njeriut në Rusi, avokati mbrojtës i Smirnovës, Sergei Poselyagin, protestoi kundër ndjekjes penale dhe burgosjes së klientes së tij, duke deklaruar se hetuesit po “shtrembëronin faktet” dhe se ajo ishte viktimë e një komploti. Ai kërkoi lirimin e parakohshëm të Smirnovës në këmbim të nënshkrimit të një kontrate me Ministrinë e Mbrojtjes për të punuar si përkthyese në një njësi të inteligjencës së komunikimit.

Letra iu dorëzua Systema-s nga ligjvënësi ukrainas Marian Zablotskiy, i cili ishte midis atyre që udhëtuan për në Uashington muajin e kaluar. Ai tha se e mori letrën nga burime që nuk pranoi t’i identifikonte.

Në letrën, të datës 23 tetor 2024, Poselyagin shkroi se Smirnova ishte përfshirë në rekrutimin e më shumë se 3,000 kubanezëve dhe shtetasve të tjerë të huaj. Ai shkroi se Smirnova u tha të gjithë rekrutëve se do t’u rimbursonte pagesat paraprake nga llogaritë e tyre bankare pasi të nënshkruanin kontratën.

Ai pretendoi se 11 personat që paraqitën ankesa u ushtruan presion nga zyrtarët e zbatimit të ligjit.

Poselyagin nuk iu përgjigj pyetjeve të Systema-s me email.

Tre nga personat që nënshkruan ankesa kundër Smirnovës janë shtetas kubanë, sipas një baze të dhënash të rrjedhur të raporteve të policisë të shqyrtuara nga Systema.

Njëri prej tyre, i identifikuar si Rene Fleitas, ka një llogari në Facebook ku ka postuar një foto më 11 mars 2025, ku shfaqet në Moskë me Kremlinin në sfond.

Burri nuk iu përgjigj mesazheve që iu dërguan nëpërmjet Facebook-ut. Megjithatë, një i afërm i identifikuar si kushëriri i Fleitas i tha Systema-s nëpërmjet Facebook-ut se Fleitas ishte mashtruar dhe kishte përfunduar në fushën e betejës. Kushëriri tha se Fleitas tani është i zhdukur.

Lule Sapuni

Ankesat e kubanezëve në polici kundër Smirnovës përmendën gjithashtu një grua tjetër, Olga Shilyayeva, si të dyshuar si bashkëpunëtore. Shilyayeva, një parukiere 41-vjeçare me kohë të pjesshme, burri i së cilës shërben në një brigadë mirëmbajtjeje të aviacionit ushtarak, punoi ngushtë me Smirnovën, duke trajtuar kontratat për rekrutët e huaj.

Sipas një të njohuri të përbashkët që foli me Systemën me kusht që emri i saj të mbetej i paidentifikuar, Smirnova dhe Shilyayeva shiheshin rregullisht në qendrën e rekrutimit në Ryazan, ku nënshkruanin kontrata për 30 deri në 40 persona çdo ditë.

Një grua kubaneze që punonte si dado për Smirnovën dhe kujdesej për tre fëmijët e saj gjithashtu ndihmonte me dokumentet, blerjen e biletave dhe përshëndetjen e rekrutëve që mbërrinin.

Smirnova, e cila nuk mund të kontaktohej për koment, u lirua nga paraburgimi në fillim të këtij viti. Shilyayeva gjithashtu refuzoi të komentonte kur u kontaktua nga Systema përmes llogarive të saj në mediat sociale. Megjithatë, një tjetër i njohur i grave i tha Systemës se të dyja ishin dërguar në Ukrainë diku nga pranvera e vitit 2025. Ato aktualisht po shërbenin në një njësi të përbërë kryesisht nga ish-të burgosur, pjesë e një brigade të Ushtrisë së 1-rë të Tankeve të Rusisë, tha personi.

Sipas të njohurit të ndërsjellë, disa nga kubanezët nuk e dinin se do të shkonin në luftë kur mbërritën në Rusi; ata besonin se do të punonin në kantiere ndërtimi ose punë të ngjashme.

I njohuri gjithashtu fajësoi një grua 37-vjeçare kubane që jetonte në Rusi, të quajtur Dayana Diaz, për pjesën më të madhe të mashtrimit kundër kubanezëve.

Faqja e Diaz në VK përmban një foto të saj duke mbajtur një kapelë me shkronjën V dhe flamurin rus, së bashku me një shenjë të flamurit kuban në mëngë. Në një llogari në Telegram që ajo mban, ajo reklamon, ndër të tjera, buqeta të bëra me sapun të gdhendura në mënyrë të ndërlikuar në formën e luleve.

Numri i telefonit të Diaz mund të gjendet në njoftimet e rekrutimit të postuara nga Smirnova në Facebook dhe VK. Në grupin e Facebook-ut “Kubanët në Moskë”, disa njerëz e akuzojnë atë për mashtrimin e të njohurve të tyre. Dy burrat e paraqitur në videon e vitit 2023 në YouTube përmendin gjithashtu një grua me emrin Dayana.

Systema kontaktoi Diaz përmes llogarisë së saj në Telegram dhe e pyeti nëse ajo i ndihmonte të huajt të gjenin punë dhe të siguronin kontrata ushtarake.

“Jo,” u përgjigj Diaz.

Turneu i mbuluar

Nuk është e qartë se deri në çfarë mase programi i rekrutimit, i udhëhequr nga Smirnova, është kryer me miratim zyrtar. Systema nuk gjeti prova për lidhje të drejtpërdrejta midis saj ose bashkëpunëtorëve të saj të dyshuar dhe agjencive të inteligjencës ose ushtrisë, përveç bashkëshortit të Shilyayeva-s, i cili është ushtar.

Megjithatë, marrja e vizave dhe lejeve të udhëtimit për dhjetëra, nëse jo qindra, kubanezë dhe shtetas të tjerë të huaj do të kishte tërhequr vëmendjen e Ministrisë së Jashtme, Ministrisë së Brendshme ose agjencive të tjera qeveritare.

Deputeti ukrainas Zablotskiy tha se beson që operacioni i Smirnovës është kryer me dijeninë e FSB-së ose GRU-së, dy nga agjencitë kryesore të inteligjencës së Rusisë.

“Operatorët turistikë tradicionalisht shërbejnë si mbulesë për [Rusinë] në aspektin logjistik”, i tha ai Systemës. “Sidomos në rastin e Kubës, ata nuk janë absolutisht të nevojshëm. Ne vërejmë rekrutim nga agjentë të FSB-së dhe GRU-së, identiteti i të cilëve dihet me besueshmëri”.

“Fakti që njëri prej tyre kishte edhe një operator turistik [si pjesë e planit] nuk është aspak i habitshëm”, tha ai. Një zëdhënëse e Ministrisë së Jashtme ruse ia referoi pyetjet e Systema-s Ministrisë së Mbrojtjes, e cila nuk iu përgjigj email-eve.

Në Havana, Ministria e Jashtme Kubane mohoi akuzat e SHBA-së se trupat e saj po luftonin në Ukrainë.

“Kuba nuk është as pjesë e konfliktit të armatosur në Ukrainë dhe as nuk merr pjesë në të me personel ushtarak atje apo në ndonjë vend tjetër”, tha ajo në një deklaratë më 11 tetor.

Ministria tha se nuk e dinte se sa shtetas janë të përfshirë në secilën palë të konfliktit, por deklaroi se ndjek “një politikë zero tolerance ndaj mercenarëve, trafikimit të qenieve njerëzore dhe pjesëmarrjes së shtetasve të saj në konflikte të armatosura në vende të tjera”./Rferl/